Substancja rakotwórcza to substancja lub mieszanina substancji powodująca powstanie raka lub zwiększająca częstotliwość jego występowania.

Rakotwórczość zgodnie z definicją wg Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) NR 1272/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008 ze zm.) oznacza wywołanie nowotworu lub wzrost częstotliwości występowania nowotworu w następstwie narażenia na substancję lub mieszaninę. Substancje i mieszaniny, które spowodowały powstanie nowotworów łagodnych i złośliwych we właściwie przeprowadzonych badaniach doświadczalnych na zwierzętach uważa się również za substancje i mieszaniny, co do których istnieje domniemanie lub podejrzewa się, że są rakotwórcze dla człowieka, o ile nie ma przekonujących dowodów na to, że mechanizm powstawania nowotworu nie ma znaczenia dla ludzi.

W Unii Europejskiej (UE) substancje rakotwórcze są klasyfikowane na podstawie kryteriów określonych w rozporządzeniu CLP (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008 ze zm). Pod względem rakotwórczości, substancje zalicza się do jednej z dwóch kategorii na podstawie siły dowodu oraz dodatkowych kwestii (ciężaru dowodu).

KRYTERIA KLASYFIKACJI I ELEMENTY OZNAKOWANIA SUBSTANCJI RAKOTWÓRCZYCH

Należy podkreślić, że zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 26 lipca 2024 (Dz.U. 2024 poz. 1126) , jako rakotwórcze uznaje się substancje chemiczne spełniające kryteria klasyfikacji jako rakotwórcze lub mutagenne kategorii 1A lub 1B i mieszaniny zawierające te substancje w stężeniach powodujących spełnienie kryteriów klasyfikacji mieszaniny jako rakotwórczej lub mutagennej kategorii 1A lub 1B. (Wykaz czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym).

Działanie mutagenne zgodnie z definicją podaną w rozporządzeniu CLP na komórki rozrodcze oznacza dziedziczne mutacje genowe, w tym dziedziczne aberracje liczby i struktury chromosomów w zarodkach w następstwie narażenia na substancję lub mieszaninę.

Substancje mutagenne są klasyfikowane na podstawie kryteriów określonych w rozporządzeniu (Dz. Urz. UE L 353 z 31.12.2008 ze zm.).

KRYTERIA KLASYFIKACJI I ELEMENTY OZNAKOWANIA SUBSTANCJI MUTAGENNYCH

Zwiększone ryzyko zawodowe w pracy z substancją stwarzającą zagrożenie poprzez działanie rakotwórcze i/ lub mutagenne, możliwe jest w przypadku niektórych grup pracowników ze względu na większą podatność na ich działanie. Zgodnie z art. 176 i art. 204 § 1 Kodeksu pracy (Dz.U. 2022 poz. 1510) nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych, których wykaz ustala w drodze rozporządzenia Rada Ministrów, a kobiety w ciąży i kobiety karmiące dziecko piersią nie mogą wykonywać prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na ich zdrowie, przebieg ciąży lub karmienie dziecka piersią.

Pracownikom młodocianym wg załącznika nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów z 19.06. 2023 r. w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz.U. 2023 poz. 1240) zabronione jest wykonywanie prac w narażeniu na substancje, mieszaniny lub procesy technologiczne o działaniu rakotwórczym lub mutagennym kategoria zagrożenia 1A, 1B lub 2, określone w przepisach w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy, a także prace w narażeniu na substancje lub mieszaniny powstające w tych procesach.

Natomiast dla kobiet w ciąży i karmiących dziecko piersią według rozporządzenia Rady Ministrów (Dz.U. 2017 poz. 796) niebezpieczne dla ich zdrowia są prace w narażeniu na substancje chemiczne i mieszaniny: mutagenne na komórki rozrodcze, kategoria zagrożenia 1A, 1B lub 2, rakotwórcze, kategoria zagrożenia 1A, 1B lub 2.

KRYTERIA KLASYFIKACJI I ELEMENTY OZNAKOWANIA SUBSTANCJI RAKOTWÓRCZYCH MUTAGENNYCH I REPROTOKSYCZNYCH (CMR)