Profilaktyka chorób układu sercowo-naczyniowego – styl życia

Działania zmierzające do zmian w stylu życia, w tym w zakresie nawyków żywieniowych, palenia tytoniu, picia alkoholu czyaktywnościfizycznej, zwiększają skuteczność leczenia farmakologicznego choroby niedokrwiennej serca i nadciśnienia tętniczego krwi oraz zmniejszają ryzyko powikłań sercowonaczyniowych w ich przebiegu.

Celem wprowadzania zmian w stylu życia osób chorujących na choroby układu sercowo-naczyniowego jest:

• obniżenie stężenia cholesterolu we krwi
• obniżenie stężenia trójglicerydów we krwi
• normalizacja masyciała (likwidacja otyłości, wtym otyłości brzusznej)
• profilaktyka innych chorób, np. cukrzycy.

Zalecane kierunki zmian w stylu życia są zarówno podstawą profilaktyki chorób układu sercowo-naczyniowego, jak i wsparciem terapii farmakologicznej tych chorób.

Żywienie

Prawidłowe żywienie zapobiega nadwadze, a tym samym nadmiernemu obciążeniu układu sercowo-naczyniowego, oraz wielu chorobom, m.in. osteoporozie, cukrzycy, niektórym nowotworom.

Współcześnie funkcjonuje wiele teorii na temat sposobów odżywiania i diet, w tym licznych odmian „piramidy zdrowego żywienia”. Graficzny model żywienia przedstawia proporcje zawartości składników w porcjach żywieniowych (rys. 2).

Rysunek 2. Piramida zdrowego żywienia [16]

Związek żywienia z ryzykiem chorób układu sercowonaczyniowego obserwuje się na podstawie wpływu diety na takie czynniki ryzyka, jak np. poziom cholesterolu, ciśnienie i masa ciała. Do składników pożywienia szczególnie istotnych z punktu widzenia ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego należą kwasy tłuszczowe, cholesterol oraz składniki mineralne, m.in. sód i potas.

Redukcja nadmiernej masy ciała powinna być osiągnięta dzięki zmniejszeniu kaloryczności i zmianie składu diety. Pacjentom zaleca się spożywanie warzyw, ubogich w tłuszcze produktów mlecznych, błonnika, produktów pełnoziarnistych i białka ze źródeł roślinnych, a także ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych i produktów bogatych w cholesterol. Ponadto zaleca się spożywanie świeżych owoców, chociaż należy pamiętać o zachowaniu ostrożności u pacjentów z nadwagą i cukrzycą, ze względu na dużą zawartość w nich węglowodanów. Dzienna porcja owoców i warzyw powinna wynosić 300 – 400 g. Zaleca się równieżspożywanie ryb co najmniej dwa razy w tygodniu. Należy natomiast unikać spożywania tak zwanych napojów energetyzujących oraz produktów spożywczych zawierających duże ilości fruktozy, m.in. produktów słodzonych syropem glukozowo-fruktozowym.

Spożycie soli kuchennej

Nadmierne spożycie soli może zwiększać oporność na leczenie nadciśnienia tętniczego. Ograniczenie dziennego spożycia sodu do 4,35 – 5,8 g NaCl powoduje przeciętny spadek ciśnienia tętniczego krwi o 2 – 8 mmHg. Dieta chorych na nad-ciśnienie tętnicze nie powinna zawierać więcej niż 5 g soli kuchennej/dobę(≤85 mmol sodu). Dobrym sposobem kontroli ilości spożywanej soli jest:

• zaprzestanie używania soli w trakcie przygotowywania posiłków w domu i dosalania potraw
• spożywanie posiłków z naturalnych, świeżych składników (produkty przetworzone zawierają sól)
• unikanie produktów konserwowanych związkami sodu (np. benzoesanem sodu).

Spożywanie alkoholu

Zwiększone spożycie alkoholu sprzyja częstszemu występowaniu udaru mózgu,a jednocześnie może osłabiać działanie lekówobniżających ciśnienie tętnicze. Jeżelicałkowite wyeliminowanie alkoholu nie jest możliwe, należy ograniczyć jego dzienne spożycie:

• u mężczyzn: do 20 – 30 g w przeliczeniu na czysty etanol
• u kobiet: do 10 – 20 g w przeliczeniu na czysty etanol.

Łączne tygodniowe spożycie alkoholu nie powinno przekraczać 140 g u mężczyzn i 80 g u kobiet ( 250 ml piwa, 100 ml wina i 25 g wódki zawiera 10 g czystego alkoholu).

Palenie papierosów

Wypalenie jednego papierosa powoduje istotny wzrost ciśnienia tętniczego krwi i częstości rytmu serca, który utrzymuje się ponad 15 minut. Istnieją również dowody na szkodliwy wpływ palenia biernego. Ponadto palenie znacznie zwiększa globalne ryzyko wystąpienia choroby niedokrwiennej serca, udaru mózgu i choroby tętnic obwodowych, szczególnie u pacjentów z nadciśnieniem tętniczym. Zwalczanie nałogu palenia stanowi istotny element obniżania ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na nadciśnienie tętnicze.

Aktywność fizyczna

Odpowiednia aktywność fizyczna jest ważną składową działań związanych z zapobieganiem chorobom układu sercowo-naczyniowego i niefarmakologicznym leczeniem tych chorób. Wykazano bowiem, że tą drogą można uzyskać obniżenie ciśnienia tętniczego krwi o4 – 9 mmHg. Wzrost aktywności fizycznej pomaga również zredukować nadwagę, poprawić ogólną wydolność fizycznąi zmniejszyć ryzyko zgonu z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego. Pacjentom z nadciśnieniem tętniczym zaleca się co najmniej 30 – 45-minutowy umiarkowanie intensywny dynamiczny wysiłek aerobowy (np. bieganie, szybkie marsze, jazdę na rowerze, pływanie) przez 5 – 7 dni w tygodniu. Rodzaj aktywności powinien być dostosowany dowieku, współistniejącychschorzeńipreferencjipacjenta. Nie są zalecane ćwiczenia izometryczne (np. dźwiganie dużych ciężarów). Osoby z chorobą niedokrwienną serca podjęcie jakiejkolwiek intensywniejszej formy aktywności fizycznej powinny skonsultować z lekarzem.

Podejmowanie dyskusji na temat zalet aktywności fizycznej jest obecnie tematem bardzo pilnym. Wyniki badań obejmujących ponad 300 aktywnych zawodowo osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego wykazałybowiem, że tylko ok. 55% z nich uprawia regularnie, co najmniej raz w tygodniu, tzw. aktywny wypoczynek (szybki spacer, nordic walking, jazdę na rowerze),natomiast aż ponad 30% badanych robi to rzadziej niż raz w miesiącu, można więc powiedzieć, sporadycznie lub nawet wcale ² (rys. 3).

Rysunek 3. Aktywność fizyczna, tzw. aktywny wypoczynek, osób chorujących na nadciśnienie tętnicze krwi i chorobę niedokrwienną serca

Przypisy

2. Na podstawie badań ankietowych przeprowadzonych w ramach Programu Wieloletniego pn. „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”, III etap, projekt I.P.01. J. Bugajska i in.: Sprawozdanie z 2. etapu projektu, 2015 r. [praca nieopublikowana].

____________________________

[16.] http://www.izz.waw.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=7&Ite [18.03.2011].