WYMAGANIA, DOBÓR I UŻYTKOWANIE KOMBINEZONÓW OCHRONNYCH W OKRESIE PANDEMII

 

Autorzy: dr hab. inż. Grażyna Bartkowiak, dr inż. Anna Dąbrowska, Centralny Instytut Ochrony Pracy - Państwowy Instytut Badawczy Kontakt: grbar@ciop.lodz.pl
Źródło: Bezpieczeństwo Pracy. Nauka i Praktyka, 2020, nr 4, s. 20-21

 

Jak wynika z doniesień literaturowych, powodujący COVID-19 wirus SARS-CoV-2 przenoszony jest przede wszystkim drogą kropelkową, jednak z uwagi na jego przeżywalność na zróżnicowanych powierzchniach [1], w tym - materiałach tekstylnych, w przypadku wysokiego ryzyka ekspozycji wskazane jest stosowanie odzieży ochronnej. Potrzeba stosowania odzieży chroniącej przed czynnikami infekcyjnymi (biologicznymi) dotyczy przede wszystkim pracowników służby zdrowia oraz służb publicznych, którzy bezpośrednio narażeni są na kontakt z tym patogenem. Tego rodzaju odzież ochronna najczęściej ma formę kombinezonu, który zakrywając niemalże całe ciało użytkownika, zapewnia wysoki poziom ochrony, niezależnie od tego, jak użytkownik się porusza. W artykule omówiono podstawowe wymagania stawiane odzieży chroniącej przed czynnikami infekcyjnymi, przedstawiono przykładowe materiały stosowane w tym asortymencie odzieży ochronnej, jak również zasady prawidłowego zakładania i zdejmowania kombinezonu.

 

 

Wymagania stawiane odzieży chroniącej przed czynnikami infekcyjnymi

 

Kombinezony ochronne przeznaczone do stosowania w okresie pandemii powinny spełniać zasadnicze wymagania dotyczące zdrowia i bezpieczeństwa, wynikające z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady UE nr 2016/425 [2] z dnia 09.03.2016 r. Szczegółowe wymagania dotyczące odzieży chroniącej przed czynnikami infekcyjnymi precyzuje z kolei PN-EN 14126:2005 [3] (równoważna EN 14126:2003 z poprawką EN 14126:2003/AC:2004), która obejmuje swoim zakresem wymagania dotyczące: odporności na przenikanie czynników infekcyjnych i właściwości mechanicznych materiałów odzieży, szczelności szwów, oraz całego ubioru - w zależności od typu odzieży.

Rys. 1. Znak graficzny: ochrona przed zagrożeniem mikroorganizmami

Podobnie jak każdy rodzaj odzieży ochronnej, odzież chroniąca przed czynnikami infekcyjnymi powinna spełniać wymagania ogólne pod względem nieszkodliwości dla użytkownika i ergonomii w stosunku do zastosowanych w odzieży materiałów, jak również jej konstrukcji, przedstawione w PN-EN ISO 13688:2013-12 [4].  Norma ta reguluje także kwestie postępowania w odniesieniu do konserwacji odzieży ochronnej, oznaczania jej wielkości, znakowania i instrukcji użytkowania.

Niewątpliwie kluczowe znaczenie w zapewnianiu ochrony przed patogenami mają właściwości materiałów, z których wykonana jest odzież. Powinna ona spełniać wymagania dotyczące odporności na przenikanie: skażonej cieczy pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego (badanie wg ISO 16604:2004 [5]), skażonych ciekłych aerozoli (ISO 22611:2003 [6]), skażonych cząstek stałych (ISO 22612:2005 [7]) oraz skażonych cząstek w wyniku mechanicznego kontaktu ze skażonymi cieczami (ISO 22610:2006 [8]). Odzież chroniąca tego rodzaju powinna być oznaczona znakiem graficznym, przedstawionym na rys. 1.

Z uwagi na rozmiar cząstki wirusa SARS- -CoV-2 (60 - 140 nm) [9], odzież przeznaczona do zapewnienia wysokiego poziomu ochrony przed nim powinna w szczególności spełniać wymagania p. 4.1.4.1 PN-EN 14126:2005 [10] na poziomie najlepiej klasy 4. W konsekwencji powinna być poddana badaniu odporności na przenikanie skażonych cieczy pod wpływem ciśnienia hydrostatycznego. Ponadto konstrukcja odzieży ochronnej powinna spełniać wymagania dla typu 4 zgodnie z PN-EN 14605:2005+A1:2009 [11], co oznacza odporność odzieży na przenikanie rozpylonej cieczy, a więc szczelność szwów i połączeń występujących w odzieży w tym zakresie.

 

Spełnianie omówionych wyżej wymagań przez odzież ochronną potwierdzają wyniki badania typu UE, przeprowadzonego przez jednostkę notyfikowaną. Odzież taka oznaczana jest znakiem CE i może być wprowadzona na rynek Unii Europejskiej.

Pilna konieczność przeciwdziałania rozprzestrzenianiu się koronawirusa spowodowała podjęcie szczególnych rozwiązań na szczeblu europejskim i krajowym. W Polsce, na podstawie zalecenia Komisji (UE) 2020/403 z dnia 13 marca 2020 r. [12] została przyjęta uchwała nr 33/2020 Rady Ministrów z dnia 20 marca 2020 r., która uprawnia ministra właściwego do spraw zdrowia do zakupu środków ochrony indywidualnej przed zakończeniem oceny ich zgodności i bez oznakowania CE, ale nie dłużej niż 30 dni od dnia zakończenia stanu epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2 i pod warunkiem, że są zgodne z wytycznymi krajowego konsultanta w dziedzinie chorób zakaźnych. Środki te mogą być jednak przeznaczone wyłącznie dla personelu udzielającego świadczeń

opieki zdrowotnej, służb i innych osób zaangażowanych w działania na rzecz opanowania koronawirusa oraz wywoływanej przezeń choroby COVID-19, a także uniknięcia dalszego rozprzestrzeniania się zakażeń.

 

Materiały na kombinezony ochronne

 

Rys. 2. Kombinezon ochronny wraz z pozostałymi środkami ochrony indywidualnej, do stosowania podczas COVID-19

Kombinezony ochronne przeznaczone do stosowania w czasie pandemii powinny charakteryzować się odpornością na przenikanie cząstek wirusa, przede wszystkim dzięki zastosowaniu odpowiednich materiałów laminowanych lub powleczonych. Najczęściej są to materiały dwu- lub trójwarstwowe, w których nośnikiem jest włóknina polipropylenowa; są one przeznaczone do produkcji kombinezonów jednorazowego użytkowania. Należy jednak podkreślić, że w odzieży przewidzianej do używania w czasie pandemii stosowane są również tkaniny lub dzianiny z warstwą barierową, przeznaczone do produkcji odzieży do wielokrotnego użytkowania, po odpowiednio przeprowadzonej konserwacji.

Na rynku, oprócz materiałów szczelnych występują materiały mikroporowate, które charakteryzują się - poza cechami barierowości w stosunku do wirusów - jednocześnie paroprzepuszczalnością. Dzięki temu uzyskuje się korzystny efekt odprowadzania wilgoci spod odzieży na skutek procesu parowania potu, co jest niezwykle istotne w aspekcie zapewnienia komfortu cieplnego użytkownikowi. Zastosowanie materiałów szczelnych pozwala często na uzyskanie wyższego poziomu ochrony w zakresie odporności na przenikanie skażonych cieczy, jednakże możliwy czas użytkowania takiej odzieży jest ograniczony. Obecnie dostępne są również materiały paroprzepuszczalne charakteryzujące się bardzo wysoką barierowością w stosunku do wirusów.

 

Dobór odzieży ochronnej

 

Wybór odpowiedniego kombinezonu ochronnego powinien być podyktowany analizą ryzyka. W warunkach wysokiego ryzyka zarażenia wirusem SARS-CoV-2 powinien być stosowany kombinezon zapewniający wysoki poziom ochrony (poziom 4. lub wyższy wg p. 4.1.4.1 PN-EN 14126:2005). Natomiast w sytuacji, gdy to ryzyko jest mniejsze, a z kolei przewidywany czas użytkowania odzieży ochronnej dłuższy, należy rozważyć zastosowanie odzieży wykonanej z materiału paroprzepuszczalnego, nawet jeśli charakteryzuje się ona niższym poziomem ochrony, jednak minimalnie powinien być to poziom 2. wg PN-EN 14126:2005.

Warto jednak zauważyć, że wraz z rozwojem technologii na rynku pojawiają się nowe materiały, które są w stanie jednocześnie zapewnić wysoki poziom ochrony i paroprzepuszczalność. W związku z tym, gdy istnieje możliwość wyboru, należy dążyć do zapewnienia pracownikom ochrony zdrowia i służb publicznych takich kombinezonów ochronnych, które będą łączyć te dwie właściwości.

 

Zasady prawidłowego zakładania i zdejmowania kombinezonu

 

W celu zapewnienia ochrony przed czynnikami infekcyjnymi kombinezon powinien być stosowany wraz z innymi środkami ochrony indywidualnej, tj. środkami ochrony dróg oddechowych, rękawicami ochronnymi, okularami ochronnymi i osłoną całej twarzy (np. przyłbicą). Dla zapewnienia właściwej ochrony i bezpieczeństwa osób stosujących kombinezon niezmiernie ważne jest zarówno odpowiednie jego zakładanie, jak i kolejność sekwencji jego zdejmowania.

Przed rozpoczęciem zakładania kombinezonu należy sprawdzić, czy zgodnie ze znakowaniem zamieszczonym na opakowaniu lub etykiecie kombinezonu jego rozmiar jest prawidłowo dobrany do sylwetki. Zakładanie środków ochrony indywidualnej należy rozpocząć od ochraniaczy na obuwie i kombinezonu. Podczas zakładania kombinezonu w pierwszej kolejności trzeba zapiąć zamek bez zakładania kaptura, który należy założyć dopiero po założeniu środków ochrony dróg oddechowych i okularów ochronnych (jeśli są stosowane). Po włożeniu kaptura należy przymocować taśmę kryjącą zamek do kombinezonu. Rękawice powinny być założone na rękawy kombinezonu.

Na rys. 2. przedstawiono pełen zestaw środków ochrony indywidualnej do stosowania podczas pandemii.

Przed przystąpieniem do zdejmowania kombinezonu należy sprawdzić, czy nie doszło do jego uszkodzenia, następnie zdjąć rękawice zewnętrzne i osłonę twarzy. Po każdym kontakcie z powierzchnią potencjalnie zainfekowaną trzeba przeprowadzić dezynfekcję rękawic/dłoni. Podczas zdejmowania kombinezonu należy też przypuszczać, że rękawice są zanieczyszczone i w związku z tym zwrócić szczególną uwagę, aby nie dotknąć nimi wewnętrznej części kombinezonu. Zdejmowanie kombinezonu należy rozpocząć od zdjęcia kaptura. Zdejmując kombinezon należy chwytać za jego wierzchnią część i zwrócić szczególną uwagę, aby wierzchnia część kombinezonu nie dotknęła ciała ani odzieży spodniej. Zdjęty kombinezon i inne środki ochrony indywidualnej należy zwinąć i odłożyć do specjalnie wcześniej przygotowanego do tego celu worka na odpady zakaźne.

 

Podsumowanie

 

W celu zapewnienia właściwej ochrony oraz możliwości wykonywania czynności służbowych podczas pracy, kombinezony ochronne stosowane przez służby medyczne i publiczne podczas pandemii powinny być odpowiednio dobrane, tzn. na podstawie certyfikatów wydanych przez jednostki notyfikowane w ramach rozporządzenia 2016/425 lub na podstawie wyników badań wykonanych przez wiarygodne laboratoria badawcze. Nie mniej ważny w zapewnieniu bezpieczeństwa jest właściwy, a więc zgodny z przyjętym zasadami oraz instrukcją użytkowania, sposób postępowania z kombinezonami.

Ważne informacje dotyczące odzieży przeznaczonej do stosowania podczas pandemii, możliwości jej badania i uzyskania certyfikatu badania typu UE, jak również prezentacja przedstawiająca zasady prawidłowego zakładania i zdejmowania kombinezonów ochronnych wraz z innymi środkami ochrony indywidualnej, przedstawiono w komunikatach CIOP-PIB dotyczących koronawirusa na stronie www.ciop.pl w zakładce „Aktualności".

 

BIBLIOGRAFIA 

 

1.  G. Kampf i in. Persistence of coronaviruses on inanimate surfaces and their inactivation with biocidal agents, Journal of Hospital Infection 2020,104,3:246-251 DOI: 10.1016/j. jhin2020.01.022

2.  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A32016R0425

3.  PN-EN 14126:2005 Odzież ochronna - wymagania i metody badań dla odzieży chroniącej przed czynnikami infekcyjnymi

4.  PN-EN ISO 13688:2013-12 „Odzież ochronna - Wymagania ogólne"

5.  ISO 16604:2004 Clothing for protection against contact with blood and body fluids - Determination of resistance of protective clothing materials to penetration by blood-borne pathogens - Test method using Phi-X 174 bacteriophage

6.  ISO 22611:2003 Clothing for protection against infectious agents - Test method for resistance to penetration by biologically contaminated aerosols

7.  ISO 22612:2005 Clothing for protection against infectious agents — Test method for resistance to dry microbial penetration

8.  ISO 22610:2006 Surgical drapes, gowns and clean air suits, used as medical devices, for patients, clinical staff and equipment — Test method to determine the resistance to wet bacterial penetration

9.  Na Zhu i in. A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China 2019, The New England Journal of Medicine 2020 DOI: 10.1056/NEJMoa2001017

10.  PN-EN 14126:2005 „Odzież ochronna -- Wymagania i metody badań dla odzieży chro­niącej przed czynnikami infekcyjnymi"

11.  PN-EN 14605:2005+A1:2009 Odzież chroniąca przed ciekłymi chemikaliami - Wymagania dotyczące odzieży ochraniającej całe ciało, z połączeniami nieprzepuszczającymi cieczy w postaci płynnej (Typ 3) lub rozpylonej (Typ 4), łącznie z wyrobami zapewniającymi tylko częściową ochronę ciała (Typy PB {3} i PB {4})

12.  https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:32020H0403