Pyły organiczne można zdefiniować jako niejednorodne mieszaniny cząstek niebiologicznych oraz organicznych pochodzenia roślinnego, zwierzęcego i mikrobiologicznego. Wśród pyłów pochodzenia roślinnego wymienia się m.in.: pył zbożowy, pył mączny, pył drzewny oraz pyłki kwiatów. Z kolei pyły pochodzenia zwierzęcego mogą zawierać fragmenty sierści, wydaliny, pióra, naskórki i różne substancje białkowe. Ponadto, w skład pyłów mogą wchodzić także cząstki pochodzące z odpadów komunalnych oraz osadów ściekowych. Dużą zmiennością charakteryzuje się również część mikrobiologiczna pyłów, w skład której mogą wchodzić komórki bakteryjne (żywe i martwe), konidia grzybowe, cząstki wirusów, submikronowe fragmenty drobnoustrojów, elementy ścian komórkowych bakterii (endotoksyny, peptydoglikany) i grzybów (β-glukany), a także niskocząsteczkowe substancje uwalniane przez grzyby (mykotoksyny) oraz alergeny (głównie grzybowe).

Depozycja cząstek pyłów organicznych w układzie oddechowym człowieka.

Problem zawodowego narażenia na pyły organiczne dotyczy przede wszystkim cząstek zawieszonych w powietrzu. Częste i długotrwałe narażenie na pyły organiczne może prowadzić do powstania wielu zespołów chorobowych układu oddechowego. Najczęściej atakowany jest nabłonek nosa, ust, oskrzeli i pęcherzyków płucnych. Kontakt z pyłami organicznymi osób narażonych przejawia się najczęściej rozwojem u nich chorób o podłożu alergicznym, w tym alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych (AZPP), astmy oskrzelowej czy alergicznego nieżytu błony śluzowej nosa, a także o podłożu toksycznym (np. ODTS – zespół toksyczny wywołany pyłem organicznym).

Do najważniejszych sposobów ograniczających narażenie na pyły organiczne i obecne w nich szkodliwe czynniki biologiczne należy zaliczyć redukcję zapylenia poprzez zmianę (np. automatyzację) lub hermetyzację procesów technologicznych, a także zastosowanie wydajnych i skutecznych instalacji wentylacyjnych (np. klimatyzacyjnych), które umożliwią stałe utrzymywanie właściwych parametrów mikroklimatu w pomieszczeniach roboczych oraz odpowiednią wymianę powietrza.

Opracowano na podstawie wyników V etapu programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” finansowanego w latach 2020-2022 w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego/Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.

Koordynator programu: Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy