Ogólny schemat działania człowieka. oraz schemat sprawnego działania kierowcy  pokazują, że sprawne zachowanie składa się z trzech podstawowych etapów:

• odbioru informacji,  w tym trafnej oceny samego siebie i sytuacji drogowej,
• podejmowania właściwych decyzji,
• sprawnego wykonania pojedynczych czynności lub złożonych manewrów . (slajd 1)

Slajd 1

Pierwszy etap - trafna ocena samego siebie i sytuacji drogowej determinuje kolejne etapy działania kierowcy, czyli podejmowanie właściwych decyzji oraz sprawne wykonywanie manewrów. Dlatego tak ważne jest, aby kierowcy jeszcze przed zajęciem miejsca za kierownicą dokonali krótkiej oceny własnego stanu fizycznego i emocjonalnego. Samoocena stanu fizycznego może być odpowiedzią na następujące pytania:

• czy nie jestem nadmiernie zmęczony?
• czy jestem wyspany?
• czy przyjmowałem leki mogące wpłynąć na moje działanie?
• czy doskwiera mi jakiś ból, np. zęba, głowy?
• czy pogoda nie powoduje, że jestem senny i ospały?

Ocena stanu emocjonalnego może obejmować odpowiedzi na takie pytania, jak:

• czy nie jestem napięty i zdenerwowany?
• czy czekają mnie wkrótce ważne wydarzenia życiowe, które zaprzątają uwagę?
• czy odczuwam deficyt czasu, który powoduje mój pośpiech?
• czy wdanym momencie jestem wrogo nastawiony do innych ludzi?

Poza samooceną ważna jest refleksja na temat trasy, warunków, drogowych, spodziewanych możliwych przeszkód lub uciążliwości na drodze. Ocena warunków drogowych to często refleksja i uświadomienie utrudnień, jakim mogą być np.:

• jazda przed świtem lub po zmroku w okresie jesienno zimowym,
• mokra lub śliska  nawierzchnia z powodu opadów,
•  zwiększony ruch na drogach, wydarzenia społeczne mogące być przeszkoda na drodze,
• roboty drogowe, intensywność jazd ciężarowych samochodów tranzytowych na danej trasie,
• niebezpieczeństwa dróg osiedlowych (nietypowi użytkownicy, zabawy dzieci na drodze).

(slajd 2)

Slajd 2

Częstą przyczyną błędów w samoocenie kierowców jest brak doświadczeń w bezpośrednim poznaniu konsekwencji zachowań niebezpiecznych na drodze. Kierowcy, którzy doświadczali dramatycznych wypadków na drodze podkreślali fakt, że było to dla nich zaskoczenie. Konieczne jest uświadamianie, szczególnie młodym kierowcom wielkości zagrożeń oraz skutków zachowań niebezpiecznych i błędów kierowców. Lekceważenie przepisów ruchu drogowego lub moment nieuwagi może skończyć się śmiercią człowieka i w konsekwencji dramatem zarówno dla ofiary i członków jego rodziny, jak i dla sprawcy z konsekwencjami psychicznymi do końca życia.

Analizując sytuację drogową można ją podzielić na cztery podstawowe „obszary” składowe wpływające na bezpieczeństwo: samochód, droga, otoczenie i zachowanie innych użytkowników drogi oraz sam kierowca. Wszystkie te elementy i interakcja pomiędzy nimi warunkuje bezpieczeństwo na drodze. Jednak z punktu widzenia kierowcy najważniejsze są: samochód i kierowca, ponieważ na sprawność tych składowych mamy największy wpływ. Z punktu widzenia bezpieczeństwa najważniejszym elementem jest sam kierowca, ponieważ w zdecydowanej większości przyczyną wypadków drogowych są błędy i naruszenia kierowców. Najsłabszym elementem oceny sytuacji na drodze jesteśmy my sami, na co wskazują statystyki przyczyn wypadków. Mówiąc ogólnie błąd ludzki jest najczęstszą przyczyną wypadków (nie tylko na drogach).
(slajd 3)

Slajd 3

Jak podkreślają psycholodzy transportu, głównymi przyczynami wypadków na drodze są niewystarczająca sprawność psychiczna lub fizyczna oraz brak wystarczających umiejętności, które pozwoliłyby na sprostanie trudnej sytuacji drogowej.