MIĘDZYNARODOWA KARTA CHARAKTERYSTYKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH

PRACOWNIK PRALNI CHEMICZNEJ

Kto to jest pracownik pralni chemicznej?

Jest to pracownik, który usuwa plamy z ubrań i innych tkanin, głównie z użyciem agregatów do prania chemicznego (operator agregatu do chemicznego czyszczenia odzieży) lub magluje (maglarz) i prasuje (prasowacz) odzież i tkaniny.

Jakie zagrożenia wiążą się z wykonywaniem tego zawodu?

Czynniki mogące powodować wypadki	Rozlane na podłodze preparaty chemiczne, stosy ubrań leżących lub rozwieszonych i utrudniających widoczność - możliwość urazów w wyniku poślizgnięcia i upadku
	Łatwopalne rozpuszczalniki (w szczególności rozpuszczalnik Stoddarda - możliwość poparzeń w wyniku pożaru [patrz: uwaga 1]
	Fosgen wytwarzający się podczas reakcji chemicznych – możliwość ostrych zatruć
	Gorąca para lub gorący spód żelazka - możliwość poparzenia
	Prąd elektryczny – możliwość porażenia w przypadku wadliwie działającego sprzętu elektrycznego
Czynniki fizyczne	Nadmierny hałas pochodzący m. in. od agregatów pralniczych – możliwość uszkodzenia słuchu
	Wysoka temperatura i wilgotność powietrza - możliwość dyskomfortu cieplnego
Czynniki chemiczne i pyły	Tetrachloroeten, rozpuszczalnik Stoddarda i inne środki stosowane do wywabiania plam (m.in. wodny roztwór amoniaku, nadtlenek wodoru, kwas octowy i szczawiowy, octan amylu, formaldehyd) - możliwość ostrych i przewlekłych zatruć (patrz: uwaga 1, 2)
	Mydła, detergenty, wybielacze optyczne (pochodne pirazoliny) - możliwość chorób skóry
	Enzymy  zawarte w detergentach - możliwość wystąpienia astmy oskrzelowej
Czynniki biologiczne	Mikroorganizmy chorobotwórcze - możliwość chorób zakaźnych w wyniku kontaktu z materiałami oddawanymi do prania (brudne fartuchy, pościel, bielizna i inne)
Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy	Tej samej wielkości i rozmiaru maszyny, stoły, prasy i maglownice, wymuszające pozycję podczas pracy - możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego w przypadku niższych lub wyższych pracowników
	Wykonywanie czynności powtarzalnych (zwłaszcza u prasowacza i maglarza) oraz nadmierny wysiłek fizyczny podczas ręcznego transportu ciężarów i nieporęcznych ładunków - możliwość urazów układu mięśniowo-szkieletowego

	Należy stosować obuwie ochronne ze spodami przeciwpoślizgowymi.
	Miejsca, gdzie dochodzi do rozlewania się substancji należy wyposażyć w ażurowe podesty.
	Należy sprawdzić stan techniczny urządzeń elektrycznych przed pracą oraz zlecać uprawnionemu pracownikowi naprawę ewentualnych uszkodzeń i okresowy przegląd urządzeń.
	Należy zainstalować skuteczną wentylację wywiewną i klimatyzację w celu zapobiegania zanieczyszczeniu powietrza i stresowi cieplnemu oraz wyeliminowania stosowanych substancji chemicznych.
	Należy stosować rękawice chroniące przed czynnikami chemicznymi, a jeśli to nie jest możliwe, używać kremy ochronne.
	Stanowiska do ręcznego usuwania plam przy użyciu substancji chemicznych powinny być szczelne lub wyposażone w wentylację wyciągową.
	Należy wprowadzić zakaz palenia tytoniu na terenie pralni.
	Należy stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia ciężkich lub nieporęcznych ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające podnoszenie i przenoszenie.

Synonimy
Definicja i/lub opis zawodu	Pracownik pralni chemicznej usuwa brud i plamy z ubrań i tkanin, które nie mogą być prane w wodzie bez utraty spójności tkaniny, używając rozpuszczalnika niewodnego. W przypadku niektórych tkanin używa detergenty i niewielką ilość wody. Ubrania zaopatruje w metki, sortuje (według rodzaju tkaniny lub zabrudzenia). Stosuje wstępne usuwanie plam przy użyciu odpowiednich roztworów jeżeli istnieje taka konieczność. Następnie wkłada do agregatu, gdzie są oczyszczane za pomocą rozpuszczalnika chemicznego. W przypadku agregatów starszego typu, wilgotne ubrania są ręcznie przenoszone do suszarki, jednak większość agregatów używanych obecnie  nie wymaga przenoszenia – ubrania są wirowane i suszone w tym samym agregacie. Następnie ubrania są kontrolowane, celem sprawdzenia stopnia usunięcia plam i zabrudzeń i dokonania poprawek jeżeli istnieje taka konieczność. Niektóre plamy czyszczone są preparatami ręcznie nakładanymi a następnie ubranie jest szczotkowane, tarte, wycierane gąbką lub poddane działaniu pary wodnej. W końcowym etapie ubrania kieruje się do działu wykończeniowego. Tam, mogą one być poddane działaniu pary, maglowane i/lub prasowane w celu przywrócenia kształtu i gładkości. Do usuwania plam stosowane są również inne preparaty chemiczne m. in. nadtlenek wodoru,  octan amylu, rozpuszczalniki chlorowane i formaldehyd.
Zawody pokrewne	Czyściciel dywanów, futer, skór.
Wykonywane czynności	Czyszczenie maszyny piorącej z zanieczyszczeń (tzw. szlamu), krochmalenie (apretowanie), maglowanie, metkowanie i sortowanie ubrań według koloru i rodzaju zabrudzeń, obsługiwanie agregatów pralniczych, poddawanie działaniu pary wodnej, prasowanie, przenoszenie ubrań z pralki do suszarki, przyjmowanie odzieży od klientów, stosowanie środków do usuwania plam. w małych punktach usługowych: obsługa kasy, przyjmowanie pieniędzy, wieszanie ubrań, wydawanie ubrań klientom,załadowywanie i rozładowywanie, zmiana filtrów.
Podstawowy stosowany sprzęt	Agregaty do czyszczenia odzieży za pomocą środków chemicznych, ściągacz i kadź filtracyjna, stół do wywabiania plam ze szczotkami, gąbkami, ścierkami i regały z rozpuszczalnikami, kocioł parowy, magiel, elektryczne żelazka, urządzenie do mechanicznego prasowania (walce obrotowe, płyty dociskowe mechaniczne), wózki pralnicze,  przenośnik taśmowy, kasa rejestrująca.
Miejsca/obszary, gdzie zawód występuje powszechnie	Pralnie chemiczne zakładów przemysłowych, zakłady usługowe, rzadko – samoobsługowe maszyny czyszczące na sucho.

Uwagi

Tetrachloroeten jest również znany jako: czterochloroetylen, perchloroetylen, dwuchlorek węgla, Dłuższe narażenie na ten związek może prowadzić do osłabienia wzroku, zaburzeń pamięci i neuropatii obwodowej; rozpuszczalnik Stoddarda (benzyna lakiernicza, rozpuszczalnik naftowy), składa się w 15 do 20% procentach z węglowodorów aromatycznych takich jak benzen i może prowadzić do łagodnych form depresji ośrodkowego układu nerwowego. Obecność benzenu stwarza ryzyko zatruć, neuropatii oraz działania rakotwórczego (zachorowania na nowotwory głównie układu krwiotwórczego np. białaczka). Międzynarodowa Agencja ds. Badań nad Rakiem (IARC) klasyfikuje tetrachloroeten jako czynnik prawdopodobnie rakotwórczy dla ludzi. Istnieją dowody na zwiększone ryzyko rozwoju raka pęcherzyka żółciowego i raka przełyku w wyniku działania tetrachloroetenu. Nie istnieje ryzyko nowotworu spowodowanego rozpuszczalnikiem Stoddarda. Nie są znane efekty immunologiczne, hematologiczne i teratogenne wywoływane w/w substancjami.

Piśmiennictwo

Rozporządzenie MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U z 2003 r., Nr 169, poz. 1650 z póź.zm); Rozporządzenie MZiOS z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. (Dz. U. Nr 69, poz.332 z póź.zm); Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy. (Dz.U. 2012 poz. 890) Rozporządzenie RM z 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet (Dz. U. Nr 114, poz. 545 z póź.zm) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 27 kwietnia 2000 r. w sprawie warunków bhp w pralniach i farbiarniach. (Dz. U. nr 40, poz. 469) Informator - „Środki ochrony indywidualnej”. INFOCHRON. Warszawa. CIOP 2000.