MIĘDZYNARODOWA KARTA CHARAKTERYSTYKI ZAGROŻEŃ ZAWODOWYCH

 

GARBARZ SKÓR

Kto to jest garbarz skór?

 

Jest to pracownik, który zajmuje się garbowaniem (wyprawianiem) skór bez włosia i skór futerkowych.

Jakie zagrożenia wiążą się z wykonywaniem tego zawodu?

Podczas garbowania mogą się wydzielać toksyczne gazy, stwarzające ryzyko zatrucia. Narażenie na pył i niebezpieczne substancje chemiczne może powodować choroby skóry, podrażnienie oczu i układu oddechowego itd. Obsługa wirujących części maszyn, bębnów, krążków itp. może powodować urazy na skutek pochwycenia i zmiażdżenia kończyn. Częstym zagrożeniem są urazy w wyniku poślizgnięcia i upadków na mokrych lub nieuporządkowanych podłogach. Główne zagrożenie stanowi wpadnięcie do kadzi i dołów. Przecięcia, przekłucia i inne urazy ostrymi lub mechanicznymi narzędziami. Długie godziny pracy w pozycji stojącej lub pół-klęczącej będące przyczyną dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego. Transport ciężkich ładunków objętościowych, skóry surowej i wyprawionej, zbiorników z substancjami chemicznymi może być przyczyną urazów, powodować bóle pleców, przepuklinę.

 

Czynniki mogące powodować wypadki	Śliskie lub nieuporządkowane nawierzchnie - możliwość urazów w wyniku poślizgnięcia i upadku podczas przemieszczania ciężarów, m.in. zbiorników zawierających substancje chemiczne, surowych i wyprawionych skór itd.
	Kadzie i doły garbarskie - możliwość urazów w wyniku wpadnięcia do nich
	Prąd elektryczny - możliwość porażenia w przypadku wadliwie działającego sprzętu elektrycznego
	Ruchome, głównie obracające się części maszyn - możliwość urazów, w tym zmiażdżenia kończyn w wyniku uderzenia
	Bardzo toksyczne gazy wydzielające się podczas procesu garbowania (np. siarkowodór), składniki cieczy garbarskich - możliwość ostrego zatrucia i/lub poparzenia chemicznego
	Gorące powierzchnie urządzeń, rozbryzgujące się  gorące roztwory - możliwość poparzeń
	Ręczne lub mechaniczne narzędzia pracy - możliwość urazów w wyniku przecięcia, ukłucia
	Praca w pomieszczeniach zamkniętych, zwłaszcza podczas czyszczenia kadzi lub wanien garbarskich - możliwość uduszenia, zatrucia
	Latające cząstki wytwarzane przez wirujące części maszyn - możliwość urazów oczu
Czynniki fizyczne	Nadmierny hałas emitowany przez urządzenia mechaniczne - możliwość uszkodzenia słuchu
	Wysoka temperatura i wilgotność powietrza w garbarni - możliwość przegrzania organizmu, zmęczenia
Czynniki chemiczne i pyły	Środki czyszczące, rozpuszczalniki, środki dezynfekujące, środki do wyprawiania skóry – możliwość chorób skóry [patrz: uwaga 1]
	Substancje chemiczne stosowane w garbarniach – możliwość uczuleń (alergii kontaktowych i układowych) [patrz: uwaga 1]
Czynniki biologiczne	Skóry surowe i wyprawione mogą być zanieczyszczone różnymi bakteriami, pleśnią, drożdżami, itd. - możliwość zarażenia chorobami odzwierzęcymi (np. wąglikiem, leptospirozą, tężcem, gorączką Q, brucellozą itd.)
Czynniki ergonomiczne, psychospołeczne i związane z organizacją pracy	Nadmierny wysiłek fizyczny i wymuszona pozycja (najczęściej stojąca, pochylona) podczas przemieszczania ciężkich lub nieporęcznych, zwłaszcza zwojów skór surowych i wyprawionych - możliwość dolegliwości bólowych wynikających z przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego
	Niedostateczne oświetlenie w garbarni – możliwość przemęczenia wzroku
	Wykonywanie czynności powtarzalnych przy użyciu narzędzi ręcznych - możliwość dolegliwości bólowych pleców i rąk
	Gorący i wilgotny mikroklimat, szczególnie dokuczliwy podczas pracy w ciepłe dni w pomieszczeniach nie posiadających dobrej wentylacji lub klimatyzacji - możliwość przegrzania organizmu

 

	Należy stosować obuwie ochronne ze spodami przeciwpoślizgowymi.
	Należy stosować rękawice chroniące przed czynnikami chemicznymi, a jeśli to nie jest możliwe, używać kremy ochronne.
	Należy ustawić barierki i znaki ostrzegawcze wokół otwartych dołów w garbarni.
	Należy sprawdzić stan techniczny urządzeń elektrycznych przed pracą oraz zlecać uprawnionemu pracownikowi naprawę ewentualnych uszkodzeń i okresowy przegląd urządzeń.
	Należy stosować ochronniki słuchu.
	Należy stosować środki ochrony oczu i układu oddechowego podczas bufowania.
	Nie należy wchodzić do zamkniętych pomieszczeń bez asekuracji. Wchodząc do takiego pomieszczenia należy stosować aparat do oddychania.
	Należy utrzymywać wysoki poziom higieny osobistej. Należy zmieniać ubranie na początku i końcu zmiany roboczej, nie zabierać ubrań roboczych do domu.
	Należy stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia ciężkich lub nieporęcznych ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające podnoszenie i przenoszenie.
	Należy zainstalować skuteczną wentylację wywiewną w celu usuwania niebezpiecznych gazów i par oraz eliminowania nieprzyjemnych zapachów z garbarni.

 

Synonimy	Pracownik garbarni.
Definicja i/lub opis zawodu	Garbarz poddaje skórę surową przeróbce mechanicznej i chemicznej, żeby otrzymać produkt odporny na starzenie się i na działanie warunków atmosferycznych. Przygotowuje skórę do garbowania: usuwa cząstki mięsa ze skór, okrawa części skór, które są zbędne przy dalszych obróbkach, dzieli (kroi) skórę na licową i dwoinę. Garbarz przygotowuje w kadziach lub bębnach roztwory chemiczne do czyszczenia, zmiękczania i konserwacji skór w poszczególnych fazach (stosuje wapnienie, odwapnianie, wytrawianie, piklowanie, garbowanie chromowe, roślinne, glicerynowe, formaldehydowe lub metody kombinowane). Po odcieknięciu nadmiaru substancji chemicznych zmiękczających i uodporniających skórę garbarz wykonuje dalszą obróbkę (wyżymanie, suszenie, wygładzanie, struganie, szlifowanie, trocinowanie). Garbarz układa skóry na specjalnych ławach i rozkraja, używając noża ręcznego lub mechanicznego. Przygotowane półfabrykaty sortuje pod kątem ich przydatności. Garbarz zajmuje się wykańczaniem skór: nakłada powłoki kryjące, prasuje i maluje skóry za pomocą agregatu malowniczego). Skóry futerkowe dodatkowo są czesane, trzepane, strzyżone, prasowane i apreturowane (nadanie im gładkości, elastyczności i połysku).
Zawody pokrewne	Garbarz futrzarski, rymarz, kuśnierz, rękawnicznik, kaletnik.
Wykonywane czynności	Apreturowanie (skóry futerkowe), czesanie, czynności mechaniczne: czyszczenie skór surowych (usuwanie resztek mięsa), czyszczenie i konserwowanie maszyn, dwojenie (krojenie skóry w poprzek, dzieląc ją na skórę licową i dwoinę), kontrolowanie parametrów technologicznych (temperatura oraz stężenie roztworów), krojenie, kwalifikowanie na odpowiednie wyroby, malowanie, nadzorowanie i przygotowanie roztworów chemicznych w poszczególnych fazach (wapnienie, odwapnianie,  wytrawianie, piklowanie, garbowanie chromowe, roślinne, glicerynowe i farmaldehydowe), ocenianie wad i usterek skór, okrawanie zbędnych części skór, prasowanie, przygotowanie narzędzi i maszyn oraz urządzeń do pracy, sortowanie półfabrykatów, struganie, strzyżenie, suszenie, szlifowanie, trocinowanie, trzepanie włosa, układanie na beczkowozach i specjalnych ławach, wygładzanie, wykańczanie skór: nakładanie powłok kryjących oraz natłuszczanie, wyżymanie.
Podstawowy stosowany sprzęt	Wagi, sprzęt do podnoszenia i przenoszenia, mieszarki ręczne i mechaniczne, ręczne i mechaniczne narzędzia do cięcia, bębny i kadzie (do garbowania wstępnego i właściwego, barwienia i wykańczania), pompy, dwojarki, wirówki, maszyny do strugania skór, szlifowania skór, zmiękczania skór, prasowania skór, odmięśniarki, cytroki, aparat natryskowy do malowania skór, czesarki, strzyżarki, epilerki.
Miejsca/obszary, gdzie zawód występuje powszechnie	Garbarnie w dużych zakładach przemysłowych, garbarnie prywatne.

Uwagi

Poniżej podano przykłady niebezpiecznych substancji chemicznych stosowanych w garbarniach: 2-naftol, akroleina, amoniak, związki arsenu, wapno bielące, boraks rodzimy, chlor, chlorofenole, chrom (trójwartościowy), aldehyd glutarowy, enzymy proteolityczne, formaldehyd, kwas mrówkowy, kwas solny, woda amoniakalna, wapno hydratyzowane, siarczan amonu, pochodne naftalenu,  barwniki organiczne (różne barwniki na bazie benzydyny, o-tolidyny, o-dianizydyny i innych produktów/związków pośrednich), kwas szczawiowy, p-nitrofenol, pochodne fenolu, fluorek sodu, wodorotlenek sodu, siarczki, kwas siarkowy,  garbniki roślinne, chlorek cynku itd.

Piśmiennictwo

ROZPORZĄDZENIE MPiPS z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. Nr.82, poz. 537); Rozporządzenie MEN z dnia 12 stycznia 2009 r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach: garbarz skór, kelner, kowal, lakiernik, mechanik automatyki przemysłowej i urządzeń precyzyjnych, monter-elektronik, monter mechatronik, operator urządzeń przemysłu chemicznego, technik informacji naukowej i technik obuwnik (Dz. U. Nr 15 poz. 82); Rozporządzenie MEN z dnia 3 listopada 2010 r. w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach: operator maszyn w przemyśle włókienniczym, operator urządzeń przemysłu ceramicznego, operator urządzeń przemysłu szklarskiego, rękodzielnik wyrobów włókienniczych, technik analityk, technik garbarz, technik technologii ceramicznej, technik technologii chemicznej, technik technologii szkła i technik włókiennik (Dz. U. Nr 231 poz. 1522) Rozporządzenie MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz. U z 2003 r., Nr 169, poz. 1650 z póź.zm); Rozporządzenie MZiOS z 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. (Dz. U. Nr 69, poz.332 z póź.zm); Rozporządzenie MPiP S z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych (Dz. U. Nr 26, poz. 313 z późn.zm.) Informator - „Środki ochrony indywidualnej”. INFOCHRON. Warszawa. CIOP 2000.