Projekty krajowe

Celem projektu było przyczynienie się do ograniczenia zagrożeń elektromagnetycznych w środowisku pracy w blokach operacyjnych i salach zabiegowych w placówkach ochrony zdrowia – poprzez rozpoznanie i zamodelowanie takich zagrożeń, determinowanych głównie stanem zdrowia pacjenta, organizacją przestrzenną wyposażenia oraz rodzajem i sposobem użytkowania tam diatermii chirurgicznych (DCH), emitujących pole elektromagnetyczne (pole-EM) oddziałujące na pracowników.

Podczas realizacji 3. etapu projektu przeanalizowano szczegółowo wyniki przeprowadzonych badań eksperymentalnych i modelowania komputerowego czynników różnicujących zagrożenia-EM podczas użytkowania DCH zgodnie z wymaganiami prawa pracy dotyczące: parametrów pola-EM w otoczeniu DCH, współczynnika SAR,ocenianego ze względu na skutki termiczne oddziaływania pola-EM, oraz natężenia pola elektrycznego indukowanego w organizmie, Ew, ocenianego jako miara zagrożeń związanych z możliwością wywołania elektrostymulacji w narażonym organizmie, a także prądu kończynowego, Ikk, stanowiącego pomocniczy parametr w procesie oceny SAR i Ew.

Wykazano, że parametry narażenia na pole-EM podczas użytkowania DCH są w znacznym stopniu uzależnione od konfiguracji przestrzennej i rozkładu potencjałów elektrycznych wielkiej częstotliwości obiektów materialnych i uczestników zabiegu chirurgicznego. Z tego względu parametry niezaburzonego pola-EM przy DCH, oceniane zgodnie z podstawowymi wymaganiami prawa pracy, należy traktować jako element uproszczonej oceny zagrożeń-EM (raczej wskazówki do opracowania programu stosowania odpowiednich środków ochronnych, niż dane do zaklasyfikowania narażenia jako zgodnego/lub niezgodnego z wymaganiami prawa pracy). Wobec tego pomiary pola-EM emitowanego przez DCH powinny być zorganizowane w taki sposób, aby miarodajnie oszacować parametry narażenia zespołu zabiegowego (rozróżnienie poziomu narażenia poszczególnych osób, ze względu na konieczność dostosowania dotyczących ich środków ochronnych do wymagań prawa pracy, tj. rozpoznać, kogo dotyczy narażenie niebezpieczne, narażenie kontrolowane lub tylko ekspozycja pomijalna). Oszacowanie poziomu narażenia może odbywać się z wykorzystaniem pozapomiarowych elementów oceny warunków oddziaływania pola-EM na te osoby. W razie prowadzenia również pomiarów pola-EM na potrzeby BHP konieczne jest zapewnienie bezwarunkowej tymczasowości narażenia zespołu pomiarowego, ponieważ prace pomiarowe nie spełniają kryteriów warunkowości narażenia niebezpiecznego na pole-EM – jak określono je w rozporządzeniu ministra ds. pracy (Dz. U. z 2018 r. poz. 331).

Projekt II.PB.17. Przykładowa wizualizacja rozkładu przestrzennego narażenia na pole elektromagnetyczne emitowane przez elektrody i kable DCH w modelu komputerowym umożliwiającym ocenę skutków narażenia w organizmie pracownika [Karpowicz J., Gryz K.,Zradziński P., Evaluating Current Induced in Limb when Managing Electromagnetic Hazards caused by Operating Electrosurgical Units, rozdział w monografii T&F/CRC Press]

Biorąc pod uwagę omówione przesłanki, opracowano procedurę rozpoznania i oceny zagrożeń-EM podczas zróżnicowanego użytkowania DCH w bloku operacyjnym (uwzględniającej rodzaj i sposób użytkowania DCH), umożliwiającą wykonanie oceny zagrożeń całkowicie pozapomiarowej, hybrydowej (z wykorzystaniem charakterystyki użytkowania DCH i danych z uproszczonych pomiarów pola-EM), jak również szczegółowej oceny zagrożeń na podstawie specjalistycznych pomiarów i symulacji komputerowych. Upowszechnienie procedury zapewniono poprzez jej opublikowanie w formie załącznika do recenzowanego artykułu w czasopiśmie specjalistycznym (kwartalnik „Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy”) – dostępnego nieodpłatnie poprzez portal internetowy CIOP-PIB. Taka forma publikacji zapewnia formalną możliwość wykorzystywania procedury oceny zagrożeń i jej uzasadnienia w działaniach z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy w placówkach ochrony zdrowia (zgodnie z Dz. U. z 2018 r. poz. 331).

Wnioski z realizacji projektu wykorzystano również do opracowania poradnika prezentującego zróżnicowanie zagrożeń-EM związanych z użytkowaniem DCH oraz ich ocenę i ograniczanie (wydanego drukiem w formie syntetycznego opracowania dla użytkowników DCH – prezentującego naturę zagrożeń i zasady ich ograniczania oraz opracowania omawiającego te zagadnienia w szerszym kontekście odpowiednich wymagań prawa pracy, dla specjalistów BHP).

Proces opracowania procedury oceny zagrożeń-EM i poradnika obejmował skonsultowanie ich projektów z uczestnikami 2 szkoleń pilotażowych, podczas których ponad 70 osób uczestniczyło w procesie ankietyzacji, oceniając pozytywnie prezentowane projekty.

Wyniki przedstawiono w 1 publikacji naukowej i 1 popularnonaukowej oraz zaprezentowano na 2 konferencjach krajowych i 2 konferencjach międzynarodowych, a także 3 szkoleniach specjalistycznych.

Jednostka: Zakład Bioelektromagnetyki

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2022