Nowoczesne metody jednoczesnego oznaczania substancji chemicznych do oceny narażenia pracowników w wybranych procesach technologicznych
Kierownik projektu:
dr Joanna Kowalska
Streszczenie projektu:
Celem projektu było opracowanie metod jednoczesnego ilościowego oznaczania substancji chemicznych do prowadzenia oceny narażenia zawodowego pracowników różnych gałęzi przemysłu.
W ramach realizacji 3. etapu projektu opracowano metodę jednoczesnego oznaczania chloropochodnych lotnych związków organicznych w próbkach powietrza na stanowiskach pracy. Spośród chlorowanych węglowodorów alifatycznych stosowanych w różnych gałęziach przetwórstwa chemicznego i przemysłowego do realizacji 3. etapu projektu wybrano tetrachlorometan, trichloroeten, 1,1,2-trichloroetan i tetrachloroeten. W opracowanej metodzie wykorzystano: technikę wzbogacania analitów na etapie pobierania próbek powietrza, wymycie zatrzymanych na sorbencie rurki pochłaniającej substancji disiarczkiem węgla w celu przygotowania próbki do analizy oraz technikę chromatografii gazowej ze spektrometrią mas na etapie oznaczeń końcowych.
Opracowana metoda jest dostosowana do wykonywania pomiarów stężeń tetrachlorometanu, trichloroetenu, 1,1,2-trichloroetanu i tetrachloroetenu zawartych w powietrzu na stanowiskach pracy zgodnie z zasadami dozymetrii indywidualnej. Do wyliczenia wskaźnika narażenia i porównania z wartością NDS należy pobrać próbkę o objętości 6 litrów, natomiast do wyliczenia wskaźnika narażenia i porównania z wartością NDSCh – 0,75 litra.
Metoda umożliwia oznaczanie wybranych substancji w powietrzu środowiska pracy w zakresach stężeń przedstawionych w tabeli, odpowiadających zakresowi od 0,1 do 2 wartości NDS i od 0,5 do 2 wartości NDSCh. Zastosowanie różnej krotności rozcieńczania roztworu próbki otrzymanego po wymyciu substancji z sorbentu umożliwia wykorzystanie tych samych zakresów krzywych wzorcowych przy oznaczaniu analitów.
Na podstawie wyników badań przyjęto sposób pobierania próbek i oznaczania analitycznego wybranych substancji w powietrzu na stanowiskach pracy, który zapisano w procedurze. Metoda została poddana walidacji zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie PN-EN 482.
Zrealizowane badania oraz uzyskane wyniki stanowiły podstawę do opracowania materiałów szkoleniowych (wydane w 100 egz.), doniesień na konferencje naukowe i publikacji w czasopismach naukowych. Materiały te miały na celu poszerzenie wiedzy i świadomości pracodawców oraz pracowników na temat narażenia na substancje chemiczne oraz pracowników laboratoriów środowiskowych w zakresie metod pomiarowych wykorzystywanych do oceny narażenia. Przygotowane materiały poddano ocenie na seminarium weryfikacyjnym. Przeprowadzono także szkolenie z ich wykorzystaniem dla pracowników pionu higieny pracy Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych z terenu województwa mazowieckiego.
Wyniki 3. etapu projektu przedstawiono w 1 publikacji naukowej i zaprezentowano na
1 konferencji krajowej.
Projekt II.PB.01. Parametry opracowanej metody oznaczania
|
Parametr/
substancja
|
tetrachlorometan
|
trichloroeten
|
1,1,2-trichloroetan
|
tetrachloroeten
|
|
Wartość
dopuszczalna
|
NDS =
6,4 mg/m3
|
NDS =
50 mg/m3
|
NDS =
40 mg/m3
|
NDS =
170 mg/m3
|
|
Zakres krzywej wzorcowej
|
2–100 µg/ml
|
2–100 µg/ml
|
2–100 µg/ml
|
2–100 µg/ml
|
|
Ilość pobranego powietrza
|
6 l
|
6 l
|
6 l
|
6 l
|
|
Krotność
rozcieńczenia próbki po
desorpcji
|
1
|
10
|
10
|
10
|
|
Zakres pomiarowy
|
0,3 ÷ 16,7 mg/m3
|
3,3 ÷ 167 mg/m3
|
3,3 ÷ 167 mg/m3
|
3,3 ÷ 167 mg/m3
|
|
Granica
wykrywalności
instrumentu
pomiarowego
|
80 ng/ml
|
64 ng/ml
|
85 ng/ml
|
68 ng/ml
|
|
Granica
oznaczalności
instrumentu
pomiarowego
|
241 ng/ml
|
194 ng/ml
|
254 ng/ml
|
205 ng/ml
|
|
Względna
niepewność
złożona
|
10,8%
|
11,2%
|
12,4%
|
10,3%
|
|
Względna
niepewność
rozszerzona
|
21,6%
|
22,4%
|
24,8%
|
20,6%
|
Jednostka:
Pracownia Zagrożeń Chemicznych
Okres realizacji:
01.01.2020
– 31.12.2022