Projekty krajowe

Celem głównym zadania było opracowanie rozwiązań w celu dostosowania krajowych badań warunków pracy do potrzeb zmieniającego się świata pracy w sposób zgodny z zasadami informacyjnego systemu UE w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, a w szczególności opracowanie projektów nowych metod i narzędzi do zbierania danych o warunkach pracy w tych badaniach.

W 1. etapie zadania dokonano przeglądu wskaźników charakteryzujących poziom bhp w krajach UE i źródeł danych do ich wyznaczania w europejskim systemie informacyjnym BAROMETR BHP, ze szczególnym uwzględnieniem wskaźników charakteryzujących warunki środowiska pracy (materialnego i psychospołecznego), prezentowanych w bloku tematycznym „Wyniki BHP i warunki pracy”. Danych do ich wyznaczania dostarczają 3 badania, obejmujące swoim zasięgiem wszystkie kraje UE, a mianowicie: Europejskie Badanie Warunków Pracy (EWCS), Europejskie Badanie Przedsiębiorstw na Temat Nowych i Pojawiających się Zagrożeń (ESENER) oraz badanie modułowe Eurostatu „Wypadki przy pracy i problemy zdrowotne związane z pracą”. W Polsce jest przeprowadzane krajowe badanie warunków pracy, prowadzone przez GUS. Porównując potencjał informacyjny tych badań, stwierdzono, że każde z nich daje wgląd w różne aspekty środowiska pracy, a ich wyniki mogą być wykorzystane do stworzenia wielowymiarowego obrazu tego środowiska, który przedstawia te aspekty widziane z różnych perspektyw i ułatwia analizę oraz zrozumienie zachodzących zmian. Brak jest jednak możliwości łączenia i porównywania gromadzonych w tych badaniach informacji. Ograniczone są również możliwości identyfikacji występujących nierówności i grup osób szczególnie zagrożonych.

Przedstawiono również charakterystyki 16 krajowych badań warunków pracy, które są realizowane okresowo w 10 różnych krajach europejskich, t.j.: Finlandia, Dania, Szwecja i Norwegia, Francja, Austria, Niemcy, Holandia, Hiszpania i Włochy, a obejmują różne aspekty jakości życia i pracy. Realizatorami większości (10 spośród 16) z tych badań są instytuty badawcze; wszystkie one obejmują materialne środowisko pracy; zdecydowana większość (14 badań) diagnozuje również psychospołeczne środowisko pracy. Do najpowszechniej wykorzystywanych metod gromadzenia danych należą: CATI (computer-assisted telephone interviewing), CAPI (Computer Aided Personal Interview) iCAWI (Computer Assisted Web Interview). Biorąc pod uwagę wyniki tego przeglądu oraz potrzebę pozyskiwania danych niezbędnych do wyznaczania wskaźników charakteryzujących warunki materialnego i psychospołecznego środowiska pracy, opracowano założenia przeprowadzania krajowych badań warunków pracy.

Zadanie 4.SP.30. Wymiary jakości pracy według Europejskiej Agencji na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy (Eurofound) i wymiary jakości pracy objęte krajowym badaniem warunków pracy

W 2. etapie zadania opracowano projekt kwestionariusza do krajowych badań warunków pracy, a pytania w nim zawarte odnoszą się do 4 z 6 wymiarów jakości pracy, diagnozowanych w Europejskim Badaniu Warunków Pracy: materialnego środowiska pracy (wymiar: materialne środowisko pracy), psychospołecznego środowiska pracy (wymiary: środowisko społeczne; umiejętności i poziom autonomii w procesie pracy, intensywność pracy) oraz perspektyw, a także do ogólnej oceny warunków pracy oraz wypadków przy pracy i problemów zdrowotnych związanych z pracą. Kwestionariusz zawiera również pytania dotyczące cech demograficzno-społecznych osób pracujących (płeć, wiek, zawód, wykształcenie, status zatrudnienia) i przedsiębiorstw, w których wykonują one pracę (rodzaj działalności, sektor własności, liczba osób pracujących). W dążeniu do zapewnienia, że wyniki badań krajowych będą w dużym zakresie porównywalne z wynikami badań ogólnoeuropejskich, pytania kwestionariusza są formułowane w sposób zbliżony do tego, jaki przyjęto w Europejskim Badaniu Warunków Pracy (EWCS).

W celu weryfikacji opracowanego kwestionariusza przeprowadzono badanie pilotażowe w grupie 106 pracowników. Na podstawie jego wyników oceniono zrozumiałość pytań oraz przeprowadzono analizę rzetelności utworzonych skal zawierających pytania dotyczące materialnego oraz psychospołecznego środowiska pracy. W wyniku tej analizy uznano za zasadną rezygnację z pytań o niezadowalającej wartości diagnostycznej oraz stwierdzono, że utworzone i skorygowane skale są rzetelnymi narzędziami pomiarowymi (wartość miary Alfy Cronbacha dla pytań dotyczących materialnego środowiska pracy wyniosła 0,79, a dla pytań dotyczących psychospołecznego środowiska pracy 0,85).

Propozycję metody przeprowadzania krajowych, subiektywnych badań warunków pracy przygotowano we współpracy z przedstawicielami Głównego Urzędu Statystycznego prowadzącymi krajowe badanie warunków pracy z wykorzystaniem przekazywanego przez przedsiębiorstwa sprawozdania o warunkach pracy Z-10. Wzięto przy tym pod uwagę potrzebę efektywnego wykorzystania zasobów (kadrowych, finansowych itp.) oraz ograniczenia obciążenia respondentów. Zgodnie z opracowaną propozycją badanie ankietowe (CAWI oraz CATI) może być przeprowadzone na próbie ok. 2000 osób pracujących w ok. 150 podmiotach gospodarczych wytypowanych według określonych kryteriów. Po zrealizowaniu badania szacuje się otrzymanie ok. 1000 wypełnionych kwestionariuszy (zakładany poziom kompletności wynosi 50%). Przewidywany czas realizacji badania to 4 tygodnie. Zakłada się, że osobami koordynującymi realizację badania na poziomie przedsiębiorstw będą pracownicy służb bhp, przy czym badanie ma być realizowane w sposób bezpośredni i anonimowy przy wykorzystaniu platformy internetowej. W ten sposób proponowana metoda realizacji badania pozwoli na uzyskanie wysokiej jakości danych.

Wyniki zadania przedstawiono w 2 publikacjach naukowych oraz zaprezentowano na 1 konferencji krajowej i 1 seminarium krajowym (online).

Jednostka: Zakład Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2021