Rozwiązania prawne i organizacyjne wspierające zapewnianie bezpieczeństwa i higieny pracy w gospodarce platformowej

Kierownik projektu: dr Anna Skład

Streszczenie projektu:

Celem głównym zadania było opracowanie rozwiązań prawnych i organizacyjnych w gospodarce platformowej, w której brakuje kompleksowych rozwiązań wspierających bhp osób wykonujących prace.

Gospodarka platformowa to dynamicznie rozwijający się obszar sektora usług w gospodarce światowej, którego cechą charakterystyczną jest organizacja pracy oparta na elastycznych zasobach podaży pracy (najczęściej osobach fizycznych), niezwiązanych na stałe z konkretnymi podmiotami po stronie popytu pracy (którymi są zarówno klienci indywidualni, jak i korporacyjni). Rolę organizatora pracy w gospodarce platformowej pełnią tzw. platformy, tj. przedsiębiorstwa, które pośredniczą między popytem a podażą usług, zachowując w mniejszym lub większym stopniu kontrolę nad procesem ich świadczenia. Stosują w tym celu narzędzia cyfrowe, które zapewniają komunikację między stronami transakcji, ale również często pośredniczą w rozliczeniu, umożliwiają wyrażanie i gromadzenie opinii o świadczonych usługach, a nawet – za pomocą odpowiednich algorytmów – koordynują pracę.

Przeprowadzono przegląd literatury poświęconej badaniom, analizom i opiniom ekspertów na temat bhp osób podejmujących prace w gospodarce platformowej, charakterowi prawnemu prac świadczonych za pośrednictwem platform internetowych oraz rozwiązań stosowanych i proponowanych celem zapewnienia bhp w tej gospodarce.

Przeprowadzono 5 wywiadów pogłębionych z osobami podejmującymi różne prace w gospodarce platformowej: 3 kierowcami świadczącymi usługi przewozu osób, 1 osobą sprzątającą oraz 1 grafikiem. Informacje pozyskane w ramach wywiadów potwierdziły, że określone aspekty pracy w gospodarce platformowej zwiększały prawdopodobieństwo wystąpienia możliwych następstw niektórych zagrożeń związanych z tą pracą w porównaniu do sytuacji, w której ta sama praca wykonywana byłaby w ramach tradycyjnego stosunku pracy. Ponadto stwierdzono, że uczestnicy wywiadów narażeni byli na szereg zagrożeń psychospołecznych, charakterystycznych stricte dla pracy w gospodarce platformowej, takich jak: stres spowodowany otrzymywaniem negatywnych ocen od klientów, brak wsparcia ze strony przełożonych czy brak dokładnych instrukcji od klientów i związana z tym niepewność co do ich oczekiwań. Wyniki przeprowadzonego badania potwierdziły, że wykonywanie pracy w gospodarce platformowej może być związane z wyższym ryzykiem zawodowym niż ma to miejsce w ramach tradycyjnie pojmowanego zatrudnienia.

Następnie przeprowadzono zogniskowany wywiad grupowy z udziałem osób podejmujących prace w gospodarce platformowej. Celem wywiadu było wskazanie i omówienie możliwych do zastosowania rozwiązań ograniczających ryzyko zawodowe związane z wykonywaniem tych prac.

Zadanie 2.SP.28. Rekomendacje w zakresie prawnych rozwiązań dot. bhp proponowanych do zastosowania w gospodarce platformowej

Przygotowano 2 opracowania, w których zaproponowano konkretne rozwiązania wspierające zapewnienie bhp w pracy platformowej:

1. Rekomendacje rozwiązań prawnych, w których postuluje się m.in. nałożenie na platformy obowiązku rejestracji działalności wraz z deklaracją statusu prawnego platformy oraz charakteru stosunku prawnego łączącego platformę z osobami wykonującymi prace, przy czym treść deklaracji powinna być uzależniona przede wszystkim od tego, jak głęboko dana platforma ingeruje w proces świadczenia usług oraz ich ceny. Jednocześnie zakres odpowiedzialności poszczególnych platform za zapewnienie bhp powinien się różnić w zależności od treści złożonych przez nie deklaracji. Ponadto w rekomendacjach popiera się wprowadzenie do prawa pracy wzruszalnego domniemania istnienia stosunku pracy w relacjach między platformami a osobami wykonującymi prace.
2. Materiały informacyjne pt. Jak poprawić bezpieczeństwo i higienę pracy platformowej?
   Poradnik dla przedstawicieli platform internetowych, które zawierają podstawowe informacje o zarządzaniu bhp oraz praktyczne wskazówki dla osób organizujących prace platformowe na temat tego, jak zapewnić bezpieczeństwo pracującym (udostępnione na stronie internetowej CIOP-PIB).

Trafność i możliwość zastosowania rekomendacji w praktyce oraz przydatność materiałów informacyjnych została zweryfikowana podczas seminarium z udziałem przedstawicieli instytucji odpowiedzialnych za kształtowanie polityki państwa w zakresie bhp oraz ubezpieczeń społecznych. Rekomendacje rozwiązań prawnych wspierających bhp w gospodarce platformowej zostały przekazane do wykorzystania przez właściwe ministerstwo ds. pracy, natomiast materiały informacyjne udostępniono w serwisie internetowym CIOP-PIB celem upowszechnienia wśród platform internetowych.

Wyniki zadania przedstawiono w 1 publikacji naukowej i 1 popularnonaukowej oraz zaprezentowano na 1 seminarium krajowym

Jednostka: Pracownia Zarządzania i Oceny Ryzyka

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2021