Badanie narażenia pracowników konfekcjonowania i dystrybucji środków płatniczych oraz populacji generalnej korzystającej z bankomatów na szkodliwe czynniki mikrobiologiczne

Kierownik projektu: prof. dr hab. n. med. Rafał L. Górny

Streszczenie projektu:

Celem głównym zadania było zbadanie narażenia pracowników zatrudnionych przy konfekcjonowaniu i dystrybucji środków płatniczych oraz populacji generalnej korzystającej z bankomatów na szkodliwe czynniki mikrobiologiczne.

Celem 1. etapu zadania było zbadanie narażenia pracowników sortowni środków płatniczych na szkodliwe czynniki mikrobiologiczne. W pomieszczeniach sortowni banknotów oraz bilonu stężenia aerozoli bakteryjnego i grzybowego mieściły się w zakresie odpowiednio: 1,8×10² – 4,4×10³ jtk/m³ i 0,7×10¹ – 4×10³ jtk/m³ oraz 4,2×10² – 2,8×10³ jtk/m³ i 1,4×10¹ – 1,8×10² jtk/m³. Zarówno w przypadku badanych wnętrz, jak i powietrza zewnętrznego porównanie średnich stężeń aerozolu bakteryjnego i grzybowego z wartościami dopuszczalnymi nie wykazało ich przekroczenia. W pobranych próbkach powietrza zidentyfikowano łącznie 48 gatunków bakterii należących do 20 rodzajów oraz 51 gatunków grzybów należących do 23 rodzajów. Wśród wyizolowanej mikrobioty 15 gatunków bakterii i 20 gatunków grzybów było drobnoustrojami o właściwościach celulolitycznych. Biorąc pod uwagę materiał, z jakim mamy do czynienia w sortowni środków płatniczych, ich występowanie było prawdopodobnie związane z obecnością banknotów w tym specyficznym środowisku pracy. Drobnoustroje te mogą traktować papierową strukturę materiału banknotów jako potencjalne źródło substancji odżywczych, powodując zarówno ich biodeteriorację, jak i – poprzez zanieczyszczanie ich – przyczyniają się do tego, że stanowią one wtórne źródło emisji. Ponadto wśród zidentyfikowanej mikrobioty potwierdzono obecność 7 patogenów bakteryjnych i 4 patogenów grzybowych. Wszystkie one są sklasyfikowane w 2. grupie zagrożenia i jako takie stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia osób narażonych na kontakt z nimi bezpośrednio lub drogą inhalacyjną. Analiza udziałów procentowych wyizolowanych grup drobnoustrojów wykazała w przypadku wnętrz sortowni banknotów i bilonu, iż systemy wentylacyjne budynków, w których były one usytułowane, działają sprawnie i zabezpieczają badane wnętrza przed migracją tego rodzaju zanieczyszczeń do pomieszczeń roboczych. Analiza rozkładów ziarnowych wykazała, że bakterie w powietrzu badanych wnętrz występowały głównie w postaci pojedynczych komórek lub ich agregatów z drobnymi cząstkami pyłu, natomiast grzyby jako pojedyncze konidia. Obie te grupy drobnoustrojów, dostając się do dolnych odcinków dróg oddechowych, mogą być odpowiedzialne za występowanie u narażonych pracowników niekorzystnych reakcji zdrowotnych głównie w formie alergicznego zapalenia. Powierzchnie blatów roboczych w sortowniach banknotów zasiedlały praktycznie wszystkie rodzaje badanych drobnoustrojów, natomiast w sortowniach bilonu na powierzchniach dominowały Gram-dodatnie ziarniaki i laseczki wytwarzające przetrwalniki. Wielkość kontaminacji blatów roboczych w sortowniach banknotów i bilonu zarówno bakteriami, jak i grzybami nie różniła się od siebie istotnie statystycznie. W odniesieniu do stopni czystości mykologicznej obie powierzchnie należy uznać za zanieczyszczone.

Celem 2. etapu było zbadanie narażenia pracowników dystrybucji środków płatniczych oraz populacji generalnej korzystającej z bankomatów na szkodliwe czynniki mikrobiologiczne, opracowanie wytycznych do ograniczania narażenia na szkodliwe czynniki mikrobiologiczne przy konfekcjonowaniu i dystrybucji środków płatniczych oraz zasad higienicznego korzystania z bankomatów. Średnie stężenia bakterii i grzybów zdeponowanych na zewnętrznych powierzchniach bankomatów (odpowiednio: 203 jtk/cm² i 142 jtk/cm²) były wyższe od tych pobranych w ich wnętrzu (odpowiednio: 134 jtk/cm² i 37 jtk/cm²). W przypadku wirusów SARS-CoV-2 i innych chorobotwórczych wirusów z rodzaju Betacoronavirus, jak również adenowirusów ich stężenia na zewnętrznych powierzchniach bankomatów (odpowiednio: 1,2 gc/cm² i 3,5 gc/cm²) były niższe od tych na elementach wewnętrznych tych urządzeń (odpowiednio: 13,3 gc/cm² i 11,3 gc/cm²). Wyższa trwałość wirusów w zamkniętej przestrzeni bankomatu wynika prawdopodobnie z faktu, że osłonięte elementy nie są eksponowane na bezpośrednie działanie światła UVC i środków dezynfekcyjnych, które mogą, jeśli nie niszczyć, to przynajmniej skutecznie dezaktywować te drobnoustroje. Uwzględniając stopnie czystości powierzchni, należy stwierdzić, że wszystkie badane zewnętrzne i wewnętrzne powierzchnie bankomatów były skrajnie mikrobiologicznie zanieczyszczone.

Średnie stężenia aerozoli bakteryjnego oraz grzybowego w pomieszczeniach z bankomatami wynosiły odpowiednio 276 jtk/m³ oraz 24 jtk/m³ i były niższe od wartości dopuszczalnych. Analiza rozkładów ziarnowych wykazała, że mikroorganizmy występowały w powietrzu badanych pomieszczeń w formie: bakterii – małych i dużych agregatów bakteryjnych i/lub bakteryjno-pyłowych, grzybów – pojedynczych konidiów. Na podstawie tych danych można stwierdzić, że w przypadku bioaerozolu złożonego z bakterii największy „ładunek” tych drobnoustrojów może dotrzeć przez układ oddechowy człowieka i deponować się w jamie nosowej, rejonach tchawicy oraz oskrzeli pierwszo- i drugorzędowych, natomiast w przypadku aerozolu grzybowego – w rejonie oskrzeli drugorzędowych. Inhalacja tego typu cząstek przez osoby narażone może skutkować: podrażnieniami nosa, reakcjami astmatycznymi i reakcjami w postaci alergicznego zapalenia. Analiza udziałów procentowych wykazała, że na wewnętrznych powierzchniach bankomatów przeważały liczebnie konidia grzybów pleśniowych oraz ziarniaki Gram-dodatnie i pałeczki Gram-ujemne. Natomiast w przypadku zewnętrznych powierzchni bankomatów do wspomnianych powyżej 3 dominujących grup drobnoustrojów obecnych na tych urządzeniach dołączają grzyby drożdżoidalne, stanowiąc blisko 12% zidentyfikowanej mikrobioty. W przypadku wirusów SARS-CoV-2 i innych wirusów chorobotwórczych z rodzaju Betacoronavirus na 28 zbadanych próbek obecność wirusów z tej grupy stwierdzono w 7% próbek pobranych z wewnętrznych powierzchni bankomatów i w 4% próbek pobranych z zewnętrznych powierzchni tych urządzeń. W odniesieniu do próbek z wewnętrznych powierzchni bankomatów – w 4% z nich obecne były potencjalnie zakaźne cząstki koronawirusa SARS-CoV-2. Z kolei w przypadku adenowirusów – na 28 zbadanych próbek obecność wirusów z tej grupy stwierdzono w 11% próbek pobranych z wewnętrznych powierzchni bankomatów i w 14% próbek pobranych z zewnętrznych powierzchni tych urządzeń. We wszystkich 11% próbek pobranych z wewnętrznych powierzchni bankomatów były obecne potencjalnie zakaźne cząstki adenowirusów. W przypadku cząstek pobranych z zewnętrznych powierzchni bankomatów jedynie ich 4% zawierało tego typu zakaźne cząstki. Wśród wyizolowanej mikrobioty stwierdzono obecność 8 patogenów, w tym 7 z grupy 2. zagrożenia (bakterii Pantoea agglomerans; grzybów pleśniowych z rodzaju Aspergillus, w tym: A. flavus, A. niger, A. montevidensis i A. nidulans; drożdżaka Candida glabrata; wirusów z grupy adenowirusów) i 1 z grupy 3. zagrożenia (wirusa SARS-CoV-2) według klasyfikacji szkodliwych czynników biologicznych zawartych w dyrektywach Komisji UE 2019/1833 i 2020/739 oraz rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 2020 roku.

Zadanie 2.SP.17. Udział procentowy grup drobnoustrojów na wewnętrznych i zewnętrznych powierzchniach bankomatów oraz w powietrzu pomieszczeń z bankomatami

W ramach realizacji zadania przygotowano broszurę i ulotkę informacyjną oraz materiały informacyjne, które zostały zamieszczone na stronie internetowej CIOP-PIB (baza BioInfo).

Wyniki zadania przedstawiono w 3 publikacji naukowych, ulotce wydanej drukiem (1000 szt.) oraz wytycznych (wydanej w formie broszury – 300 egz.), a także zaprezentowano na 1 konferencji międzynarodowej.

Jednostka: Pracownia Zagrożeń Biologicznych

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2021