Projekty krajowe

Celem głównym zadania było wsparcie działań prowadzących do ograniczania zagrożeń elektromagnetycznych (ZEM) związanych z użytkowaniem różnego typu technologii „elektromagnetycznych" (TEM), którym nieuchronnie towarzyszy rozpraszanie w środowisku pracy energii elektromagnetycznej, przez kompleksową analizę problemów związanych z oddziaływaniem powstającego w takich okolicznościach pola elektromagnetycznego (pole-EM) oraz ZEM w środowisku pracy, a także upowszechnianie zagadnień dotyczących ich rozpoznania, oceny i ograniczania. Celem zadania było również naukowe wsparcie systemowych działań organów państwa oraz pracodawców, związanych z wdrażaniem wymagań dyrektywy 2013/35/UE w Polsce.

Zgodnie z planem, podczas realizacji zadania przeprowadzono prace analityczne związane z rozpoznaniem i oceną ZEM (analizę doniesień konferencyjnych i literaturowych, konsultacje z użytkownikami TEM w przedsiębiorstwach) oraz badania własne dotyczące rozpoznania zagrożeń towarzyszących typowym warunkom użytkowania różnorodnych TEM (m.in. podczas użytkowania infrastruktury elektroenergetycznej, urządzeń medycznych i przemysłowych, urządzeń techniki wojskowej) i ich charakteryzowania obiektywnymi parametrami, komplementarnymi z wymaganiami prawa pracy. Przeprowadzono m.in. badania i analizy zależności parametrów statystycznych narażenia na pole elektromagnetyczne w placówkach medycznych, handlowych i w energetyce (sukcesywnie upowszechniane w wystąpieniach konferencyjnych, wykładach szkoleniowych i publikacjach specjalistycznych). W badaniach analitycznych, wykorzystując wyniki badań ekspozymetrycznych, oszacowano m.in. skumulowane oddziaływanie pola magnetostatycznego na pracowników wykonujących typowe badania diagnostyczne i oceniono w kontekście wyników badań epidemiologicznych dotyczących zwiększonego zagrożenia rozwojem nadciśnienia tętniczego podczas zatrudnienia w narażeniu na pole magnetostatyczne. Wyniki sugerują, że skumulowane narażenie elektroradiologów w ciągu 10-20 lat pracy przy skanerach rezonansu magnetycznego powinno być rozpatrywane jako możliwy czynnik zwiększający ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego. Przeprowadzone badania pilotowe wykazały również, że w dalszych badaniach epidemiologicznych z udziałem tej grupy zawodowej konieczne jest indywidualne ocenianie parametrów narażenia na pole magnetostatyczne, ponieważ skumulowane narażenie jest istotnie zróżnicowane podczas takiej pracy, m.in. ze względu na organizację pracy i stan zdrowia badanych pacjentów. Omawiany problem nie dotyczy skutków oddziaływania pola magnetostatycznego na pacjentów.

Istotnym celem działania EM-Centrum było również zintegrowanie doświadczeń dotyczących oceny i ograniczania ZEM w środowisku pracy (wynikające z realizacji badań naukowych i działalności normalizacyjno-legislacyjnej dotyczących tej tematyki, funkcjonowania akredytowanych laboratoriów CIOP-PIB w zakresie wzorcowania aparatury do pomiaru pola-EM i badań dotyczących ZEM, a także systematycznej analizy specjalistycznego piśmiennictwa). Wyniki tych działań upowszechniano podczas szkoleń i konferencji naukowych oraz w publikacjach upowszechniających wiedzę nt. ZEM, a także wykorzystano w dyskusji w gronie specjalistów (podczas konferencji naukowych) i praktyków (podczas szkoleń specjalistycznych oraz w pracach Komitetu Technicznego 104 Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, Rady Ochrony Pracy przy Sejmie Rzeczpospolitej Polskiej i Międzyresortowej Komisji ds. Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy).

Zadanie 2.SP.10. Seria poradników omawiających problematykę rozpoznawania i oceniania zagrożeń elektromagnetycznych w środowisku pracy

Prace analityczne, eksperymentalne i redakcyjne wykonane podczas realizacji zadania obejmowały: opracowanie i zweryfikowanie podczas 3 pilotażowych szkoleń specjalistycznych poradnika ograniczania ZEM w miejscu pracy i kwestionariusza do oceny w przedsiębiorstwie ZEM oraz programów stosowania środków ochronnych oraz atlasu charakterystyk narażenia na pole-EM. Wykorzystując wyniki przeprowadzonych badań oraz konsultacji podczas szkoleń specjalistycznych, opracowano redakcyjnie i wydano drukiem następujące 4 poradniki omawiające problematykę rozpoznania i ograniczania ZEM w środowisku pracy: 1) poradnik prezentujący działania podejmowane w przedsiębiorstwie w celu ograniczania ZEM dotyczących pracowników cywilnych, zintegrowany z kwestionariuszem do oceny w przedsiębiorstwie ZEM oraz programów stosowania środków ochronnych, 2) poradnik nt. ograniczania ZEM dotyczących pracowników resortu obrony narodowej, 3) atlas referencyjnych charakterystyk narażenia na pole-EM (w formie poradnika dotyczącego pracowników cywilnych) i 4) katalog przykładowych charakterystyk narażenia przy urządzeniach techniki wojskowej, pozytywnie ocenione przez użytkowników pod kątem przystępności i użyteczności zawartej w nich tematyki.

Wykonano prace związane z redakcją naukową: kwartalnika „Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy” (nr tematyczny: Elektromagnetyczne zagrożenia radiacyjne w środowisku pracy – red. merytoryczny J. Karpowicz; nr 4(114) 4/2022), monografii naukowej (Electromagnetic Ergonomics: From Electrification to Wireless Society, red. J. Karpowicz; w serii: “Occupational Safety, Health and Ergonomics: Theory and Practice”, red. D. Koradecka, CRC Press – Taylor&Francis Group, LLC) oraz dwóch serii poradników (seria: „Zagrożenia elektromagnetyczne w środowisku pracy”, red. J. Karpowicz, oraz seria „Zagrożenia elektromagnetyczne przy urządzeniach techniki wojskowej”, red. J. Kieliszek, J. Karpowicz).

Wyniki zadania przedstawiono w 9 publikacjach naukowych i 1 popularnonaukowej oraz zaprezentowano na 5 konferencjach międzynarodowych i 2 krajowych i podczas warsztatów i szkoleń specjalistycznych (20 prezentacji).

Jednostka: Zakład Bioelektromagnetyki

Okres realizacji: 01.01.2020 – 31.12.2022