Statystyka wypadków przy pracy

 

Analiza danych Głównego Urzędu Statystycznego wykazuje, że w latach 2000-2018 liczba wypadków przy pracy (rys. 1) nie uległa zasadniczym zmianom. Po krótkoterminowych okresach spadku w latach 2002, 2005 i 2009 następował ponowny wzrost liczby i wskaźnika wypadków. W roku 2012 odnotowano powrót do tendencji spadkowej, zarejestrowano 91 tys. wypadków przy pracy, czyli tyle ile wynosi średnia z okresu od roku 2000 do 2012. Zgodnie z tą tendencją w roku 2013 liczba wypadków zmniejszyła się do 88.3 tys., w latach 2013-2017 oscylowała wokół ok. 88 tys., aby w roku 2018 zmniejszyć się do 84,3 tys. (wg danych sygnalnych GUS).

Natomiast wskaźnik częstości (rys. 2) od roku 2013 wykazuje stała tendencję spadkową i w roku 2018 osiągnął wartość 6,37 - najniższą w perspektywie 2000-2018.

 

 Rys. 1. Liczba wypadków przy pracy w latach 2000-2018
(opracowanie własne na podstawie danych GUS)

 

Rys. 2. Wskaźnik częstości wypadków przy pracy na 1000 pracujących
(opracowanie własne na podstawie danych GUS)

 

Odmienną sytuację wykazuje liczba wypadków przy pracy o ciężkich i śmiertelnych skutkach (rys. 3), które w dłuższym okresie czasu charakteryzują się relatywnie trwałą tendencję spadkową. Liczba ciężkich wypadków przy pracy, w okresie ostatnich 18 lat, stopniowo malała, osiągając w roku 2016 w sumie spadek o 59% w stosunku do jej poziomu w roku 2000, a następnie wzrosła w roku 2017, aby znów znacząco zmniejszyć się w roku 2018. Natomiast liczba śmiertelnych wypadków przy pracy, w tym samym okresie czasu, zmalała o ponad 62%.

 

Rys. 3. Liczba ciężkich i śmiertelnych wypadków przy pracy
(opracowanie własne na podstawie danych GUS)

 

 

Mniej wyraźną tendencję spadkową wykazuje wskaźnik częstości śmiertelnych i ciężkich wypadków przy pracy na 1000 pracujących (rys. 4). Wskaźnik ciężkich wypadków charakteryzuje się stagnacją w krótkich okresach czasu, natomiast wskaźnik śmiertelnych wypadków przy pracy, niemal każdego roku, wykazuje odwrotną tendencję niż w roku poprzednim – po spadku lub wzroście następuje odwrócenie trendu w roku następnym. W dłuższym okresie czasu oba te wskaźniki wykazują jednak wyraźną tendencję spadkową: w 2012 roku wskaźnik śmiertelnych wypadków przy pracy zmalał o 40% w porównaniu do roku 2004, natomiast wskaźnik wypadków ciężkich, w tym samym okresie, odnotował 50% spadek, aby nieznacznie wzrosnąć w latach 2017-2018.

 

Rys. 4. Wskaźnik częstości ciężkich i śmiertelnych wypadków przy pracy na 1000 pracujących
(opracowanie własne na podstawie danych GUS)

 

Do największej liczby wypadków przy pracy dochodzi w sekcji przetwórstwa przemysłowego (około 35% wszystkich wypadków przy pracy, rys. 5 i rys. 6, średnia liczba dla lat 2008-2012). W sekcji tej pracuje również największa liczba osób. Przykładowe dane na ww. rysunkach dotyczą przykładowo zakresu lat 2008-2012

 

Rys. 5. Liczba wypadków przy pracy w poszczególnych sekcjach działalności gospodarczej, średnia dla lat 2008-2012
(opracowanie własne na podstawie danych GUS)

 

Na rys. 6 przedstawiono przykładowo zmienność w kolejnych latach 2010-2012 udziału liczby wypadków przy pracy w poszczególnych sekcjach działalności.

 

Rys. 6. Liczba wypadków przy pracy w poszczególnych sekcjach działalności gospodarczej
(opracowanie własne na podstawie danych GUS)

 

Pomimo, iż w sekcji przetwórstwa przemysłowego dochodzi do największej liczby wypadków przy pracy, to jednak sekcja górnictwo i wydobywanie charakteryzujące się najwyższym wskaźnikiem wypadkowości (rys. 7). Stosunkowo duże zagrożenie powstawaniem wypadków przy pracy dotyczy również pracujących w sekcjach: dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją oraz rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo.

 

Rys. 7. Wskaźnik wypadków przy pracy na 1000 pracujących w latach 2010-2011
(opracowanie własne na podstawie danych GUS)

 

Wg danych np. z 2011 r. (według danych GUS) zanotowano ogółem 97.222 wypadków przy pracy, z czego 404 śmiertelnych, 703 ciężkich. 

 

Zgłoszone wypadki przy pracy spowodowały ogółem 3 996 121  dni niezdolności do pracy. 

 

Największą liczbę osób, które uległy wypadkom zanotowano w sekcjach (wg Klasyfikacji zawodów i specjalności wprowadzonej rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. (Dz. U. Nr 82, poz. 537) z późniejszymi zmianami.):

• przetwórstwie przemysłowym (C) - 34,4%,
• handlu hurtowym i detalicznym; naprawie pojazdów samochodowych, włączając motocykle (G) – 12 %,
• budownictwie - 9,2%,
• opiece zdrowotnej i pomocy społecznej (Q) - 8,3%,
• transporcie i gospodarce magazynowej (H) - 7,0%,
• edukacji (P) – 4.8%,  
• administracji publicznej i obronie  narodowej; obowiązkowym zabezpieczeniu społecznym (O) – 4.7%,
• działalności w zakresie usług administrowania i działalności wspierającej (N) – 4,3%,
• górnictwie i wydobywaniu (B) - 3,0%. 

 

Liczba wypadków przy pracy zwiększyła się się w stosunku do 2010 roku o 3,2%. 

 

Najczęstsze  przyczyny wypadków przy pracy, wg wydarzeń powodujących urazy u osób poszkodowanych były następujące:

 

• Uderzenie przez obiekt w ruchu (w tym uwięzienie, zmiażdżenie)          28,49 %
• Zderzenie z / uderzenie w nieruchomy obiekt   25,26 %
• Kontakt z przedmiotem ostrym, szorstkim, chropowatym          16,94 %
• Obciążenie fizyczne lub psychiczne        12,24 %
• Inne wydarzenia            11,29 %
• Kontakt z prądem elektrycznym, temperaturą, niebezpiecznymi substancjami i preparatami chemicznymi       3,29 %
• Przejaw agresji ze strony człowieka lub zwierzęcia          2,27 %
• Tonięcie, zakopanie, zamknięcie             0,23 %

 

 

Rysunek 1. Dla porównania - wydarzenia powodujące wypadki przy pracy w 1999 r.

 

Narażenie na  czynniki szkodliwe

Liczba osób pracujących w warunkach przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia wynosiła w 1999 r. 508,6 tys. osób.

W 1999 r. zanotowano ogółem 655,4 tys. osobozagrożeń. Zagrożenia te dotyczyły:

hałasu - 266,2 tys.; przemysłowych pyłów zwłókniających - 93,6 tys. (w tym rakotwórczych 16,8 tys.); niedostatecznego oświetlenia - 60,6 tys.; substancji chemicznych - 47,5 tys. (w tym rakotwórczych 11,2 tys.); innych pyłów przemysłowych - 44,7 tys.; mikroklimatu gorącego - 27,8 tys.; mikroklimatu zimnego - 27,5 tys.; wibracji (drgań) - 23,8 tys.

Liczba osób zatrudnionych w warunkach zagrożenia czynnikami mechanicznymi, związanymi z maszynami szczególnie niebezpiecznymi wynosiła w 1999 r. - 78,1 tys.

Rysunek 2. Pracownicy zatrudnieni w warunkach zagrożenia czynnikami związanymi ze środowiskiem pracy (w tysiącach osobozagrożeń)


Pomiary czynników szkodliwych

W 1999 r. w celu higienicznej oceny stanowisk pracy w nadzorowanych zakładach przeprowadzono 1.893.186 badań i pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych, na 338.992 stanowiskach pracy. Na 67.428 stanowiskach pracy (20,7% skontrolowanych) stwierdzono przekroczenia wartości obowiązujących normatywów higienicznych. W 1999 r. wydano 32.202 decyzje administracyjne w sprawie poprawy warunków pracy, w tym dotyczące obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych do wartości poniżej NDS lub NDN  - 4993.


Skuteczność środków ochrony indywidualnej

Niestety w danych statystycznych brak jest informacji dotyczących stosowania środków ochrony indywidualnej na stanowiskach pracy, narażonych na działanie czynników szkodliwych. W związku z powyższym nie ma możliwości przedstawienia danych obrazujących rzeczywistą skuteczność środków ochrony indywidualnej na stanowiskach pracy, mierzoną np. zmniejszeniem liczby wypadków przy pracy, po zastosowaniu ochron.