Wolność zrzeszania się w związkach zawodowych oraz organizacjach pracodawców zagwarantowana jest w art. 59 Konstytucji.
Związki zawodowe mają konstytucyjne prawo do rokowań w szczególności w celu rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.
Ta konstytucyjna zasada rozwinięta jest przede wszystkim w ustawie o związkach zawodowych, ustawie o organizacjach pracodawców, Kodeksie pracy, ustawie o społecznym inspektorze pracy a także innych ustawach.
Najważniejsze przepisy dotyczące działań związków zawodowych w obszarze bezpieczeństwa i higieny pracy:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.)
- Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854, ze zm.)
- Ustawa z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy (Dz.U. Nr 35, poz. 163, ze zm.)
- Ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach dialogu społecznego (Dz.U. Nr 100, poz. 1080 ze zm.)
Działania związków zawodowych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy obejmują takie obszary jak:
- Konsultacje
- Kształtowanie treści regulaminu pracy
- Kierowanie społeczną inspekcją pracy
- Zawieranie układów zbiorowych pracy
- Pozostałe uprawnienia zakładowych organizacji związkowych w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy