Jakie są zasady obowiązującego w Polsce system zróżnicowanej składki na ubezpieczenie wypadkowe?

 

Zgodnie z obowiązującymi uregulowaniami prawnymi składka na ubezpieczenie wypadkowe w Polsce jest ustalana na rok składkowy obejmujący okres od 1 kwietnia danego roku do 31 marca roku następnego.

Płatnicy składek podzieleni są na dwie grupy:

  • zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych;
  • zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych.

Dla wszystkich płatników składek, zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych, stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe jest taka sama i wynosi 50% najwyższej stopy procentowej, ustalonej na dany rok składkowy dla grupy działalności. Stopy procentowe dla grup działalności zostały określone w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej. Zgodnie z załącznikiem 1 najwyższa stopa procentowa składki wynosi obecnie 3,86%, w związku z czym płatnicy składek zgłaszający do ubezpieczenia społecznego nie więcej niż 9 ubezpieczonych opłacają składkę w wysokości 1,93% podstawy wymiaru składek.

Dla płatników składek zgłaszających do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana. W tym celu płatnicy składek zostali przyporządkowani do określonych grup działalności, w zależności od rodzaju działalności Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), ujętej w rejestrze REGON podmiotów gospodarki narodowej.

Kategorie ryzyka wraz z odpowiadającymi im stopami procentowymi składki na ubezpieczenie wypadkowe dla poszczególnych 64 grup działalności ustala minister pracy i polityki społecznej. Kategorię ryzyka dla grupy działalności ustala się w zależności od ryzyka określonego następującymi wskaźnikami częstości1:

  • poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem
  • poszkodowanych w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich
  • stwierdzonych chorób zawodowych
  • zatrudnionych w warunkach zagrożenia w razie przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Kategorię ryzyka dla grupy działalności ustala się na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego za trzy ostatnie lata kalendarzowe, dostępnych 31 stycznia każdego roku. Kategorię ryzyka dla grup działalności ustala się na okres nie dłuższy niż 3 lata składkowe. Obowiązujące do końca marca 2014 r. kategorie ryzyka razem ze stopami procentowymi składek dla 64 grup działalności przedstawiono w załączniku.

Najwyższe stopy procentowe składek obowiązują w działalnościach o najwyższym ryzyku takich jak górnictwo węglowe (3,86%), górnictwo metali (3,60%), leśnictwo i pozyskiwanie drewna (3,60%) oraz produkcja metali i wyrobów z metali (2,80%) podczas gdy najniższe stopy procentowe składek dotyczą działalności finansowej i ubezpieczeniowej a także działalności związanych z turystyką (0,67%).

Podstawę ustalania wysokości stopy procentowej składki stanowi kategoria ryzyka ustalana dla poszczególnych płatników składek w zależności od ryzyka określonego następującymi wskaźnikami częstości2:

  • poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem
  • poszkodowanych w wypadkach przy pracy – śmiertelnych i ciężkich
  • zatrudnionych w warunkach zagrożenia, które występują w razie przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

Kategoria ryzyka ustalana jest na podstawie danych przekazywanych przez płatników składek do oddziałów ZUS za trzy kolejne lata kalendarzowe. Dane niezbędne do ustalenia przez ZUS kategorii ryzyka płatnicy składek przekazują do dnia 31 stycznia danego roku za poprzedni rok kalendarzowy, w informacji o symbolu ZUS IWA. Wzór tej informacji znajduje się w załączniku do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie różnicowania stopy procentowej składki na ubezpieczenie społeczne z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Informację ZUS IWA, za dany rok kalendarzowy, zobowiązani są przekazywać płatnicy spełniający następujące warunki:

  • byli zgłoszeni do ZUS jako płatnicy składek na ubezpieczenie wypadkowe od dnia 1 stycznia do 31 grudnia roku, za który jest składana informacja i co najmniej 1 dzień w styczniu następnego roku
  • w roku, za który jest składana informacja, zgłaszali do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych.

Dla każdego płatnika składek objętego zróżnicowaną składką, na podstawie danych za trzy ostatnie lata, przekazanych w informacjach ZUS IWA, ZUS ustala stopę procentową składki obowiązującą w obecnym roku składkowym i powinien zawiadomić o tym płatników składek nie później niż do dnia 20 kwietnia. Podstawę ustalenia stopy procentowej dla płatnika składki stanowi kategoria ryzyka oraz wskaźnik korygujący, na podstawie którego płatnikowi składek ZUS ustala na rok składkowy stopę procentową składki w wysokości średniej dla działalności lub też odpowiednio obniżonej albo podwyższonej.

Dla każdego płatnika składek objętego zróżnicowaną składką wskaźnik korygujący został obliczony przez porównanie jego kategorii ryzyka, obliczonej z trzech lat z kategorią ryzyka ustaloną dla grupy działalności, do której dany płatnik został zaliczony. Zgodnie z art. 31 ust.1 ustawy o ubezpieczeniu wypadkowym, od 1 kwietnia 2009 r. rozpiętość wskaźnika korygującego może wynosić od 0,5 do 1,5. Stopy procentowe składek dla płatników ustalane są jako iloczyn stopy procentowej składki ustalonej dla grupy działalności, do której został zakwalifikowany płatnik oraz indywidualnego wskaźnika korygującego zgodnie z zasadami przedstawionymi w tablicy 1.

 

Tablica 1

Obowiązujące zasady ustalania wskaźnika korygującego w zależności od różnicy między kategorią ryzyka dla płatnika składek i grupy działalności

Stopa procentowa składki dla płatnika składek jest ustalana w wysokości:

obniżonej (w warunkach kiedy)

średniej jak dla grupy działalności (w warunkach kiedy)

podwyższonej (w warunkach kiedy)

wskaźnik korygujący wynosi spełnione są następujące warunki wskaźnik korygujący wynosi spełnione są następujące warunki wskaźnik korygujący wynosi spełnione są następujące warunki
0,5 kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek jest niższa o co najmniej 6 kategorii od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności     1,1 kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek jest wyższa o co najmniej 2 kategorie od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności
0,6 kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek jest niższa o co najmniej 5 kategorii od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności     1,2 kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek jest wyższa o co najmniej 3 kategorie od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności
0,7 kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek jest niższa o co najmniej 4   kategorie ryzyka od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności     1,3 kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek jest niższa o co najmniej 4 kategorie od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności
0,8 kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek jest niższa o co najmniej 3 kategorie od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności     1,4 kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek jest wyższa o co najmniej 5 kategorie od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności
0,9 kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek jest niższa o co najmniej 2 kategorie od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności     1,5 kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek jest wyższa o co najmniej 6 kategorii od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności
    1,0 kategoria ryzyka ustalona dla płatnika składek jest taka sama jak kategoria ryzyka ustalona dla grupy działalności albo niższa lub wyższa o 1 kategorię od kategorii ryzyka ustalonej dla grupy działalności    

 



1 Wskaźniki dot. osób poszkodowanych w wypadkach przy pracy ogółem oraz w wypadkach przy pracy śmiertelnych i ciężkich są obliczane na umowną liczbę 1 000 pracujących. Wskaźniki dot. osób zatrudnionych w warunkach zagrożenia w razie przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy oraz stwierdzonych chorób zawodowych są obliczane na umowną liczbę 1 000 zatrudnionych. Wymienione wskaźniki ustalane są odrębnie za pełen rok kalendarzowy dla grup działalności.

2 Wskaźniki częstości dla płatników składek są obliczane na umowną liczbę 1 000 ubezpieczonych oraz ustalane odrębnie za pełny rok kalendarzowy dla płatników składek.