Dobór osłon

 

Zasady doboru osłon oraz innych urządzeń ochronnych opisane są w normach PN-EN ISO 14120 oraz PN-EN ISO 12100. Dobór ten zależy m. in. od wielkości, lokalizacji i liczby stref zagrożeń, częstotliwości i charakteru wymaganego dostępu, poziomu ryzyka związanego z potencjalnymi skutkami oraz prawdopodobieństwem urazu – w przypadku zagrożeń stwarzanych przez części ruchome ściśle związanym z czasem zatrzymywania tych części oraz łatwością dostępu do nich po otwarciu osłony.

W maszynach, w których występuje kilka stref niebezpiecznych, a także wówczas, gdy osłona nie zapewnia wystarczającej ochrony, stosuje się kombinację różnych typów osłon, ze sobą lub z innymi urządzeniami ochronnymi.

 

Stosowanie osłon zalecane jest w sytuacjach, gdy:

• po sygnale zatrzymania ruchu jakiegoś niebezpiecznego elementu czas do jego całkowitego zatrzymania jest na tyle długi, że użycie urządzenia ochronnego (technicznego środka nieodgradzającego) byłoby nie do przyjęcia ze względu na konieczność zachowania znacznych odległości bezpieczeństwa
• konieczne jest fizyczne oddzielenie stanowisk pracy od dróg i przejść komunikacyjnych w celu uniknięcia przypadkowych kolizji ze środkami transportu
• swobodne przejście między sąsiadującymi stanowiskami mogłoby powodować zakłócenia pracy maszyn (np. włączanie i wyłączanie ich cyklu roboczego odbywa się za pomocą bezdotykowych urządzeń ochronnych)
• są one uzupełniającym środkiem zapobiegającym obejściu (ominięciu) urządzeń nieodgradzających (np. optoelektronicznych lub elektroczułych)
• służą do ochrony przed innymi czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi.

     Dobór osłon w zależności od liczby i lokalizacji zagrożeń

Osłony powinny być dobierane zgodnie z następującymi zasadami:

• miejscowe osłony całkowite, odgradzające pojedyncze strefy niebezpieczne, należy stosować wówczas, gdy liczba stref, które trzeba chronić, jest niewielka. Takie rozwiązanie może przewidywać pewne akceptowalne ryzyko szczątkowe i zezwalać na dostęp w celu konserwacji, regulacji itp. do elementów maszyny nie będących częściami niebezpiecznymi;
• stosowanie osłon całkowitych odgradzających wszystkie strefy niebezpieczne jest uzasadnione, gdy liczba tych stref jest znaczna. W tym przypadku miejsca regulacji i konserwacji w maszynie powinny być usytuowane w miarę możliwości poza strefą chronioną (osłoniętą);
• częściowe (lub miejscowe) osłony dystansujące należy stosować, jeżeli nie można użyć osłony odgradzającej, a liczba stref niebezpiecznych jest niewielka;
• w przypadku znacznej liczby stref niebezpiecznych, gdy nie można użyć osłony całkowitej, należy zastosować otaczającą te strefy osłonę dystansującą.

     Dobór osłon w zależności od częstotliwości i charakteru wymaganego dostępu

                Dostęp do strefy skrawania niezbędny ze względu na charakter operacji

Gdy dostęp nie może być całkowicie zabroniony (np. narzędzia muszą być częściowo odsłonięte) podczas operacji, należy stosować:

• osłony zamykające się samoczynnie lub
• osłony nastawne.

 

                Dostęp do strefy skrawania niewymagany podczas operacji

Gdy podczas użytkowania maszyny nie jest potrzebny dostęp do niej, należy stosować osłony stałe.

W przypadku, gdy wymagany jest częsty dostęp do strefy zagrożenia (więcej niż raz na zmianę) należy stosować osłony blokujące lub, gdy czas zatrzymania niebezpiecznych ruchów jest długi, a spodziewana ciężkość potencjalnych urazów duża – osłony blokujące z ryglowaniem.

Gdy wymagany jest dostęp w trakcie każdego cyklu roboczego maszyny, w przypadku bardzo krótkich cykli roboczych zalecane jest stosowanie zmechanizowanych osłon sterujących.

 

                Osłony ruchomych elementów przekładni napędowych

(np. koła pasowe, pasy klinowe i zębate, koła zębate, mechanizmy zębatkowe, wały napędowe, itp.) powinny być osłonami stałymi lub osłonami ruchomymi blokującymi lub, gdy czas ich zatrzymania jest długi, a spodziewana ciężkość potencjalnych urazów duża – osłony blokujące z ryglowaniem.

     Inne czynniki uwzględniane przy doborze osłon

W wielu sytuacjach osłony mogą chronić dodatkowo lub niezależnie przed innymi czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi, występującymi podczas pracy, np.:

• uderzeniem materiałem lub odpadami wyrzucanymi ze znaczną energią, a także przed fragmentami zniszczonych narzędzi, uszkodzonych lub poluzowanych części maszyny itp.
• porażeniem prądem elektrycznym w wyniku dotknięcia elementów przewodzących
• nadmiernym hałasem, którego źródłem jest sama maszyna, wykonywana operacja technologiczna lub jedno i drugie
• emitowanymi w procesie pracy pyłami, oparami i innymi czynnikami szkodliwymi
• promieniowaniem cieplnym, optycznym itp.

 

W wielu przypadkach osłony działają w obydwu kierunkach, chroniąc przed wieloma zagrożeniami jednocześnie. Osłona może np. w tym samym czasie uniemożliwiać wejście do strefy niebezpiecznej oraz wyrzucanie przedmiotów lub niebezpiecznych substancji w kierunku osób znajdujących się w otoczeniu maszyny.