Wypadki
WYPADKI W SZKOLE

 

Podsumowanie

 

Z danych statystycznych wynika, że w szkołach i innych placówkach oświatowych często dochodzi do różnego rodzaju wypadków. Za znaczną ich część odpowiedzialność ponoszą tam osoby sprawujące opiekę nad dziećmi i młodzieżą.

W momencie, kiedy dochodzi do wypadku z udziałem osoby będącej pod opieką szkoły bądź placówki, nauczyciel (zwłaszcza gdy wypadek jest śmiertelny lub ciężki) może zostać oskarżony przez prokuratora o jego nieumyślne spowodowanie. W zależności od klasyfikacji czynu osoba odpowiedzialna może dostać wyrok w granicach: w przypadku śmierci ucznia - od 3 miesięcy do 5 lat (art. 155 kodeksu karnego); w przypadku kalectwa - do 3 lat (art. 156 § 2 kodeksu karnego) bądź też karę grzywny i do roku pozbawienia wolności (art. 157 § 3).

Coraz częściej również rodzice występują z pozwami cywilnymi o odszkodowanie za zaistniały wypadek. Sądy z reguły przyznają w takich sytuacjach wysokie odszkodowania, bądź też obowiązek płacenia dożywotniej renty przez nauczycieli, którzy nie dopilnowali swoich obowiązków (art. 444-446 kodeksu cywilnego). Ewentualny pozew rodzice/opiekunowie prawni mogą złożyć przeciwko organowi prowadzącemu szkołę (placówkę), w której dziecko doznało szkody. W przypadku publicznych szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych są to zwykle jednostki samorządu terytorialnego. Podstawowy termin przedawnienia wynosi 3 lata. Jeśli jednak dyrektor/pracownik pedagogiczny z własnej winy spowoduje śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na jego zdrowiu, termin przedawnienia wynosi 10 lat [10].

W szkołach i placówkach nie przywiązuje się zbyt dużej wagi do zapobiegania sytuacjom wypadkowym. Najczęściej ogranicza się je do krótkich „pogadanek" z uczniami, prowadzonych przez nauczycieli wychowania fizycznego, przedmiotów zawodowych, bądź wychowawców klas. Zwracanie uwagi na niewłaściwe i niebezpieczne zachowanie może przynieść tylko chwilowy efekt poprawy (uwagi nierzadko są lekceważone przez dzieci i młodzież). Skuteczność działań podejmowanych przez szkołę często jest znikoma, m.in. ze względu na lekceważenie zagrożeń przez dyrekcję placówki czy też nauczycieli i pracowników niepedagogicznych. Dopiero w sytuacji, gdy dochodzi do wypadku śmiertelnego lub ciężkiego, zaczyna się zmieniać podejście do spraw dotyczących bezpieczeństwa. Podejmowane wówczas działania są z reguły doraźne i tymczasowe. Oczywiście w większości placówek istnieją dokumenty, mające na celu uregulowanie tych spraw (procedury, regulaminy, instrukcje). Nierzadko jednak są one tworzone ze względu na ewentualne kontrole, a nie faktyczne potrzeby. Z tego też powodu, wspólne działania dyrektorów, pracowników pedagogicznych i niepedagogicznych, mające na celu prowadzenie działań ograniczających w sposób istotny liczbę wypadków, powinny stać się jednym z głównych zadań każdej szkoły i placówki [1].

Należy podkreślić, że rodzice, środowisko, w którym wychowuje się dziecko, często nie zwracają większej uwagi na aspekty bezpieczeństwa bądź nie potrafią przekazać elementarnej wiedzy dotyczącej tego aspektu życia. Dlatego szkoły powinny być miejscem propagowania kultury bezpieczeństwa, tym bardziej że brawura, niewiedza, bezmyślność dzieci i młodzieży mogą skutkować wypadkiem, mającym wpływ na całe ich dalsze życie. O wiele łatwiej jest wpajać młodym osobom zasady prawidłowego postępowania, niż zwalczać później niewłaściwe nawyki i przyzwyczajenia u dorosłych.

Nie można oczywiście ograniczyć działań podnoszących poziom bezpieczeństwa tylko do nauczycieli. Bardzo ważną rolę powinni odgrywać również pracownicy niepedagogiczni (m.in. dawać dobry przykład przy wykonywaniu własnej pracy - stosując bezpieczne jej metody; w razie konieczności muszą zwracać również uwagę dzieciom i młodzieży na niewłaściwe zachowanie; zgłaszać wszystkie zdarzenia mogące stanowić źródło zagrożeń). Szkoła lub placówka musi również zaangażować rodziców/prawnych opiekunów, do współdziałania w tej dziedzinie - tylko takie działanie może przynieść pożądane efekty.

Szczególnie pomocne w podnoszeniu świadomości na temat bezpieczeństwa, a co za tym idzie jego poziomu w szkołach i placówkach, są szkolenia pracowników (szczególnie bhp oraz udzielania pierwszej pomocy). Niestety zdarza się, że niezadowalający poziom szkoleń bhp uniemożliwia szybkie rozpoznanie powstałych źródeł zagrożeń. Spowodowane jest to często brakiem wystarczającej wiedzy osób przeprowadzających szkolenie oraz specyfiką tych placówek jako zakładów pracy. Szczególnie nauczyciele powinni otrzymać, obok tematów ogólnych, wiedzę dotyczącą bezpiecznego prowadzenia różnego typu zajęć dydaktycznych i opiekuńczo-wychowawczych.

Zagadnienia związane z wypadkami osób będących pod opieką szkół i placówek zasługują na znacznie większą uwagę niż dotychczas im poświęcano. Szkoły i placówki nie mogą pozostać same z problemem bezpieczeństwa dzieci. Ogromną pracę mają tu do wykonania zarówno organy prowadzące (najczęściej samorządy), jaki nadzorujące (kuratoria oświaty) szkoły i placówki. Te pierwsze zgodnie z prawem odpowiadają za bezpieczeństwo w szkołach i placówkach, a co za tym idzie mogą ponosić również odpowiedzialność cywilną (m.in. odszkodowania za wypadki). Tylko współdziałanie wszystkich stron związanych z oświatą może doprowadzić do zmniejszenia w jej szkołach i placówkach liczby wypadków.

 

BIBLIOGRAFIA

 

[1]  Przygocki C., Lachowicz L. Wypadki uczniowskie w placówkach oświatowych - praktyczny poradnik, Rozalin 2015

[2]  Woźniak-Krakowian A. Syndrom wypalenia zawodowego nauczycieli. „Prace naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Pedagogika", 2013, t. XXII, s.119-131

[3]  Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 września 1997 r. w sprawie świadczeń dla pracowników, którzy ulegli wypadkom w szczególnych okolicznościach, oraz świadczeń dla osób nie będących pracownikami (Dz.U. Nr 120, poz. 758) [akt prawny uznany za uchylony z dniem 2003-01-01]

[4]  Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z dnia 22 stycznia 2003 r. z zm.) [Dz.U. 2003 nr 6 poz. 69 ze zm.]

[5]  Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. 199 poz. 1673 z 2002 r.) [t.j. (Dz.U. 2018 poz. 1376), stan na dzień 2018-10-01]

[6]  Wyrok SN z dnia 10 września 1971 r., OSNCP 1972, nr 4, poz. 71

[7]  Ustawa Kodeks pracy z dnia 26 czerwca 1974 r. (Dz.U. 1974 Nr 24 poz. 141 z zm.) [t.j. (Dz.U. 2018 poz. 917), stan na dzień 2018-10-01]

[8]  Statystyczna Karta Wypadku Z-KW [Załącznik do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 listopada 2010 (Dz.U. Nr 218, poz. 1440)]

[9]  Myrcha K., Dąbrowski M. Narzędzia wspomagające analizę stanu bezpieczeństwa w/szkole (1) „Bezpieczeństwo Pracy. Nauka i Praktyka" 2012,489,6:20-22

[10]  Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz.U. 2016 poz. 1943)