Analiza niezgodności w organizacji ochrony radiologicznej

Ochrona radiologiczna w rentgenodiagnostyce

Stanowiska pracy

OCHRONA RADIOLOGICZNA W RENTGENODIAGNOSTYCE

Wyniki badań własnych

Jednostki ochrony zdrowia (publiczne i prywatne), które chcą stosować aparat rentgenowski, muszą spełnić wszystkie wymienione w tabeli 2. środki ochrony radiologicznej, jednak - jak pokazują wyniki przeprowadzonych przez autorkę artykułu badań - już w pierwszych miesiącach po rozpoczęciu takiej działalności zaczynają pojawiać się problemy z wymaganą prawem ochroną radiologiczną. W celu ich zidentyfikowania przeanalizowano 33 jednostki ochrony zdrowia znajdujących się w województwie wielkopolskim. Przy ich doborze nie kierowano się ich wielkością ani tym, czy wcześniej były zgłaszane jakiekolwiek zastrzeżenia związane z ochroną radiologiczną. Autorka artykułu mogła w nich z bliska zaobserwować zachowania pracowników, stosowanie ochrony radiologicznej i problemów z nią związanych.

Największą grupę w badaniu stanowiły gabinety stomatologiczne (69,7%). Pozostałe jednostki, które badano to: przychodnie (18,2%), kliniki (6,1%) i szpitale (6,1%). Najwięcej nieprawidłowości, związanych ze stosowaniem ochrony radiologicznej, zaobserwowano wśród lekarzy stomatologii. Wynika to najczęściej z faktu, że wykonywanie zdjęcia rtg w placówce stomatologicznej jest usługą poboczną w stosunku do głównej działalności, czyli usług stomatologicznych. Przy średnim zatrudnieniu stomatologów l lub 2 osoby w gabinecie, trudność jednoczesnego prowadzenia głównej działalności oraz organizacji ochrony radiologicznej jest bardzo duża.

Analiza niezgodności w organizacji ochrony radiologicznej

Pomimo regulacji prawnych w zakresie ochrony radiologicznej wiele osób nie radzi sobie z jej organizacją. Zmieniające się przepisy powodują, że pracownicy narażeni zawodowo na promieniowanie rentgenowskie nie nadążają za wprowadzonymi wymaganiami. W tab. 3.-5. zaprezentowano stwierdzone w trakcie badań niezgodności przy organizacji ochrony radiologicznej, przyczyny ich występowania oraz propozycje ich rozwiązania. Działania zaradcze zostały tak skonstruowane, aby niosły za sobą jak najmniejsze nakłady finansowe.

Tabela 3. Niezgodności występujące przy organizacji środków ochrony przed promieniowaniem rentgenowskim związane z narażeniem personelu

Niezgodność	Przyczyna niezgodności	Propozycja rozwiązania niezgodności
Niestosowanie dozymetrów	Zapominanie o założeniu dozymetru Wyniesienie dozymetru z miejsca pracy Lekceważenie obowiązku przez pracownika Ulokowanie dozymetru w nieodpowiednim miejscu	Pozostawienie dozymetru przypiętego do fartucha, który jest zakładany przed pracą Pozostawienie notatki przypominającej, o niewynoszeniu dozymetru Zaprezentowanie skutków promieniowania rtg i braku reakcji na czas Przeszkolenie pracownika z umieszczania dozymetru w odpowiednim miejscu
Nieaktualne badania (lub ich brak) pracowników zatrudnionych przy promieniowaniu rentgenowskim, wykonane przez lekarza medycyny pracy, który stwierdza brak u pracownika przeciwwskazań do pracy z promieniowaniem rentgenowskim	Zapominanie o konieczności aktualizacji badań Lekceważenie obowiązku przez pracowników	Ustawienie przypomnienia o konieczności aktualizacji badań w urządzeniu mobilnym Uświadomienie pracowników o grożących karach finansowych

Źródło: oprac. własne

Tabela 4. Niezgodności występujące przy organizacji środków ochrony przed promieniowaniem rentgenowskim związane z narażeniem pacjentów

Niezgodność	Przyczyna niezgodności	Propozycja rozwiązania niezgodności
Powtarzanie zdjęcia rtg spowodowane niewłaściwym ustawieniem pacjenta lub złym doborem parametrów	Lekceważenie obowiązku przez pracownika Niskie kompetencje	Zaprezentowanie pracownikowi skutków niepotrzebnego napromieniowania pacjenta Sfinansowanie dodatkowego szkolenia
Niewłaściwa kolimacja wiązki	Lekceważenie obowiązku przez pracownika Niesprawny aparat	Zaprezentowanie pracownikowi skutków dodatkowego napromieniowania pacjenta Powiadomienie serwisu o niesprawnym aparacie i wstrzymanie pracy do czasu naprawy
Niewłaściwa świetlna sygnalizacja włączenia aparatu rentgenowskiego	Niesprawna lampa ostrzegawcza Zamazany napis na lampie ostrzegawczej Lekceważenie ze strony pacjentów sygnalizacji świetlnej	Powiadomienie serwisu o niesprawnej lampie ostrzegawczej i zastosowanie zamiennie tabliczki Wymiana lampy ostrzegawczej Informowanie pacjentów o skutkach lekceważenia lampy ostrzegawczej
Wykonywanie zdjęć rtg kobietom w ciąży	Brak potwierdzenia na piśmie, przez badaną kobietę, że nie jest w ciąży	Zamieszczenie dodatkowego pytania w karcie pacjenta: czy kobieta jest w ciąży? - i obowiązek udzielenia odpowiedzi
Niestosowanie fartuchów ołowianych i osłon	Zapominanie o obowiązku stosowania fartuchów i osłon Nieposiadanie odpowiednich fartuchów ochronnych i/ lub osłon	Uświadomienie pracowników o grożących karach finansowych i pociągnięcie ich do odpowiedzialności Zakup dodatkowych fartuchów po konsultacji z IOR
Brak oznaczenia drzwi znakiem ostrzegawczym	Lekceważenie oznakowania drzwi przez pacjentów Lekceważenie obowiązku oznakowania drzwi przez personel techniczny placówki	Informowanie pacjenta o konsekwencjach niepotrzebnego napromieniowania Zakup i montaż oznakowania

Źródło: oprac. własne

Tabela 5. Niezgodności występujące przy organizacji środków ochrony przed promieniowaniem rentgenowskim związane z narażeniem personelu i pacjentów

Niezgodność	Przyczyna niezgodności	Propozycja rozwiązania niezgodności
Niewłaściwa akustyczna sygnalizacja włączenia źródła	Niesprawny aparat	Powiadomienie serwisu o niesprawnym aparacie i wstrzymanie pracy do czasu naprawy
Nieodpowiednia odległość od źródła promieniowania	Lekceważenie obowiązku utrzymywania odległości ze strony pracownika Niewiedza pracownika nt. odpowiedniej odległości od źródła	Zaprezentowanie pracownikowi skutków niepotrzebnego napromieniowania Przeszkolenie pracownika nt. odpowiedniej odległości, którą należy utrzymywać od źródła
Nieprzygotowanie do kontroli jednostki organizacyjnej przez Wojewódzką Stację Sanitarno- Epidemiologiczną (WSSE), nie rzadziej niż co 4 lata i/lub brak nadzoru Inspektora Ochrony Radiologicznej (na bieżąco)	Lekceważenie obowiązku przez Inspektora Ochrony Radiologicznej (IOR) Niewiedza IOR	Zmiana IOR Obciążenie kosztami IOR przez właściciela jednostki Uczestniczenie w dodatkowych konferencjach i spotkaniach branżowych przez IOR
Nie przeszkolenie pracowników placówki medycznej z zakresu ochrony radiologicznej przez IOR (raz na rok)	Lekceważenie obowiązku przejścia szkolenia przez pracownika Brak czasu IOR na przeszkolenie pracowników lub zapominanie o tym obowiązku	Interwencja kierownika jednostki organizacyjnej, kary finansowe lub zwolnienie IOR Dopasowanie się IOR do czasu pracownika Ustawienie przypomnienia w urządzeniu mobilnym o konieczności: zorganizowania szkolenia (po stronie IOR)/ uczestniczenia w szkoleniu (po stronie pracownika)
Nieaktualne szkolenie (lub ich brak) z ochrony radiologicznej pacjenta i nie uzyskanie certyfikatu po zdaniu egzaminu (konieczne raz na maksymalnie 5 lat)	Lekceważenie obowiązku przez pracownika Brak czasu IOR na przeszkolenie pracowników lub zapominanie o tym obowiązku	Interwencja kierownika jednostki organizacyjnej, kary finansowe lub zwolnienie IOR Dopasowanie się IOR do czasu pracownika Ustawienie przypomnienia w urządzeniu mobilnym o konieczności: zorganizowania szkolenia (po stronie IOR)/ uczestniczenia w szkoleniu (po stronie pracownika)
Niewykonanie testów akceptacyjnych urządzenia rtg (przy montażu aparatu)	Zapominanie o konieczności przeprowadzenia testów zarówno przez właściciela urządzenia, jak i serwisanta lub nie znajdowanie na to czasu	Kontrole WSSE i kary finansowe dla właściciela urządzenia
Brak aktualnych testów specjalistycznych urządzenia rtg (przeprowadzanych co l2 lub 24 miesiące w przypadku aparatów do zdjęć wewnątrzustnych)	Zapominanie o konieczności przeprowadzenia testów Niechęć do ponoszenia dodatkowych kosztów, związanych z konieczności przeprowadzeniem testów, przez właściciela urządzenia	Ustawienie przypomnienia w urządzeniu mobilnym lub przypominanie przez IOR Uświadomienie o grożących karach finansowych
Niewykonywanie testów podstawowych urządzenia rtg (co miesiąc)	Niechęć do ponoszenia dodatkowych kosztów, związanych z konieczności przeprowadzeniem testów, przez właściciela urządzenia	Uświadomienie o grożących karach finansowych
Niekorzystanie z instrukcji ochrony radiologicznej	Lekceważenie obowiązku przez pracownika Zapominanie o obowiązku zapoznania się z treścią instrukcji	Uświadomienie pracownika o korzyściach związanych z korzystania z instrukcji Przypominanie na corocznych szkoleniach o konieczności znajomości treści instrukcji
Brak lub niestosowanie stałej osłony zgodnie z projektem osłon stałych	Lekceważenie obowiązku przez pracownika Brak osłony na miejscu	Zaprezentowanie pracownikowi skutków niepotrzebnego napromieniowania Zakup niezbędnej osłony lub montaż na stałe (jeśli montaż jest niemożliwy, pociągnięcie pracownika do odpowiedzialności za jej niestosowanie)
Niewłaściwe ulokowanie źródła promieniowania rentgenowskiego w pomieszczeniu	Zamontowanie urządzenia niezgodnie z wytycznymi	Demontaż aparatu i montaż zgodnie z wytycznymi
Niewłaściwa wielkość pomieszczenia (powierzchnia i wysokość)	Za małe pomieszczenie	Złożenie pisma do WSSE z prośbą o dopuszczenie mniejszego pomieszczenia Zmiana pomieszczenia Powiększenie pomieszczenia (jeśli istnieje taka możliwość)
Niewłaściwa wentylacja pomieszczenia, w którym znajduje się urządzenie rtg	Brak systemu wentylacji Niesprawny system wentylacyjny	Instalacja wentylacji Wezwanie serwisu i naprawa wentylacji

Źródło: oprac. własne

Najczęściej pojawiającymi się niezgodnościami przy organizacji bezpieczeństwa jest lekceważenie obowiązków ze strony pracownika lub wręcz zapominanie o nich oraz ewentualna niechęć pracodawcy do ponoszenia dodatkowych kosztów, związanych np. z koniecznością atestowania urządzeń.

Zapominanie o różnego rodzaju obowiązkach przez pracowników, a także przez ich przełożonych, można wyeliminować w bardzo prosty sposób, np. poprzez ustawienie przypomnień o obowiązkowych działaniach w urządzeniach mobilnych, które w odpowiednim momencie zasygnalizują zbliżający się termin.

Lekceważenie obowiązków ze strony pracownika jest jednak poważniejszym problemem. Zazwyczaj można je ograniczyć (lub wręcz wyeliminować) przeprowadzając szkolenia. Jeśli jednak nie daje to efektów, należy zaostrzyć procedury postępowania, np. poprzez pociągnięcie osób niedopełniających obowiązków do odpowiedzialności finansowej.