WARUNKI PRACY KONTROLERÓW RUCHU LOTNICZEGO

 

Stanowisko pracy kontrolera ruchu lotniczego (KRL)

 

Ze względu na duże obciążenia pracą grupa zawodowa kontrolerów ruchu lotniczego (KRL) jest dla badaczy (m.in. psychologów, fizjologów) jedną z „najciekawszych”. Tak duża ilość wymagań percepcyjnych związanych m.in. z przetwarzaniem danych, szybkością reakcji, presją czasu, odpornością na sytuacje stresowe i wielu innych skumulowana w środowisku jednej grupy zawodowej jest rzadko spotykana (Najmiec, 1999; Hwang i in., 2008).

 

Kontrolerzy ruchu lotniczego (KRL) są grupą zawodową współodpowiedzialną za bezpieczeństwo lotów w przestrzeni powietrznej i na lotniskach. Odpowiadają za zapewnienie bezpiecznych odległości między statkami powietrznymi, zarówno w powietrzu jak i na ziemi. Kontrolują ruch lotniczy zarówno na lotniskach podczas kołowania, startu czy lądowania, jak również w korytarzach lotniczych łączących lotniska w kraju i za granicą (Zużewicz, 2011). Ze wyglądu na zakres kontroli przestrzeni powietrznej wyróżniane są trzy rodzaje stanowisk:

•            kontrola lotniska – TWR (ang. Tower) (Rys. 1),

•            kontrola zbliżania – APP (ang. Approach Control) (Rys. 2) 

•            kontrola obszaru – ACC. (ang. Area Control Centre)

 

 

Rys. 1. Stanowisko pracy KRL – kontrola lotniska (publikacja za zgodą PAŻP)

 

 

 

Rys. 2. Stanowisko pracy KRL – kontrola obszaru (publikacja za zgodą PAŻP)

 

Każdy z kontrolerów ma przydzielony sektor, za który jest odpowiedzialny. Kontrola zbliżania i obszaru prowadzona jest dwutorowo – poprzez kontrolę radarową (obserwacja zobrazowania radarowego) i kontrolę proceduralną bazująca na meldunkach pozycyjnych pilotów i wytworzonym w wyobraźni dynamicznym obrazie przestrzennym sytuacji w powietrzu. Miejscem pracy kontrolerów zbliżania są pomieszczenia całkowicie lub częściowo zaciemnione. Nie mają oni kontaktu wzrokowego z samolotami (Zużewicz, 2011).

Kontroler zbliżania przekazuje kontrolerowi lotniska instrukcje dotyczące manewrów samolotu bezpośrednio po starcie tak, aby zapewnić bezpieczną poziomą i pionową odległość pomiędzy odlatującym statkiem powietrznym, a innymi statkami powietrznymi wykonującymi loty w jego przestrzeni odpowiedzialności, np. tymi, które wystartowały wcześniej, przelatują tranzytem albo podchodzą do lądowania, czy też oczekują w strefie oczekiwania (w holdingu) na zezwolenie na podejście do lądowania, gdy opóźnienia są niezbędne dla zachowania bezpieczeństwa.

 

Odpowiedzialność za życie innych osób to tylko jeden z wielu czynników obciążających w pracy KRL. Jednak właśnie ciężar odpowiedzialności za wykonywane zadania powoduje, że wszystkie pozostałe trudności mają większy wpływ na samopoczucie i zdrowie kontrolera niż osób pracujących na innych stanowiskach. W ocenie obciążenia pracą zawodową KRL powinno się uwzględniać czynniki związane bezpośrednio z systemem kontroli ruchu lotniczego, indywidualne oraz m.in. specyfikę tego zawodu, reakcje psychofizjologiczne kontrolera w toku pracy na stanowisku, następstwa naturalnego procesu starzenia się, skutki pracy zmianowej, czynniki socjologiczne, organizację pracy i umiejętność pracy w zespole oraz umiejętność indywidualnego radzenia sobie ze stresem towarzyszącym pracy. Czynniki wpływające na obciążenie pracą KRL związane ze środowiskiem pracy przedstawiono na Rys. 3

 

 

 

Rys. 3. Czynniki organizacyjne wpływające na obciążenie pracą kontrolera ruchu lotniczego (na podstawie: Zużewicz, 2011).

 

Bardzo ważne jest zapewnienie tym pracownikom odpowiednich warunków pracy, które nie tylko nie będą dodatkowo obciążać pracowników, ale też umożliwią im wykonywanie pracy z zadowoleniem i z większą niezawodnością.  Konstrukcja stanowiska pracy (ergonomiczne meble i ich odpowiednie ustawienie i doregulowanie do potrzeb konkretnego pracownika) powinna umożliwiać przyjęcie pracownikowi wygodnej, nieobciążającej pozycji ciała. Należy także zwrócić uwagę na ergonomię oprogramowania umożliwiającego łatwe odbieranie przesyłanych informacji co minimalizuje obciążenie psychiczne i narządu wzroku pracownika. Odpowiednia organizacja czasowo-przestrzenna umożliwi z kolei regenerację sił pracownika i zmniejszy jego obciążenie umysłowe.

 

LITERATURA

 

[1] Hwang, S. L.; Yau, Y. J.; Lin, Y. T.; Chen, J. H.; Huang, T. H.; Yenn, T. Z.; Hsu, C. C. (2008). Predicting work performance in nuclear power plants. Safety Science, 46, 1115-1124

[2] Najmiec A. (1999). Kontrola ruchu lotniczego – gra o bezpieczeństwo. Bezpieczeństwo Pracy, 3, 16-19.

[3] Zużewicz K., Najmiec A., Bugajska J., Konarska M. (2011). Obciążenie kontrolera ruchu lotniczego pracą umysłową. [w:] T. Juliszewski, H. Ogińska. M. Złowodzki (red.), "Obciążenie psychiczne pracą - nowe wyzwania ergonomii", Komitet Ergonomii PAN, Kraków 2011, 163-181.