Kompetencje organów PIP do rozstrzygania o pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze |
Interpretacja pojęcia personel medyczny poz. 23 i 24 zał 2 do ustawy |
Interpretacja pojęcia bezpośredniego sterowania procesami technologicznymi |
Interpretacja pojęcia rybaków morskich |
Okres, w jakim musi być wydane zaświadczenie o niezdolności do wykonywania pracy |
Możliwość ubiegania się o emeryturę pomostową w trybie art. 49 ustawy |
Zasady interpretacji przepisów ustawy o emeryturach pomostowych |
2. Interpretacja pojęcia personel medyczny poz. 23 i 24 zał 2 do ustawy
Teza
Lekarz będący w trakcie specjalizacji wykonuje pracę o szczególnym charakterze w rozumieniu poz. 23 zał. 2 ustawy o emeryturach pomostowych.
Wyciąg z uzasadnienia
Zgodnie z § 14 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 27 lutego 1998 r. w sprawie standardów postępowania oraz procedur medycznych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu anestezjologii i intensywnej terapii w zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 37, poz. 215 ze zm.) , lekarz będący w trakcie specjalizacji może wykonywać znieczulenie, jeżeli jego praca jest bezpośrednio nadzorowana przez lekarza posiadającego specjalizację II stopnia w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii. Stosownie natomiast do § 18 pkt 3 rozporządzenia intensywną terapię prowadzi lekarz posiadający specjalizację II stopnia w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii, a świadczeń zdrowotnych z zakresu intensywnej terapii może udzielać lekarz posiadający specjalizację I stopnia w dziedzinie anestezjologii i intensywnej terapii lub lekarz będący w trakcie specjalizacji, jeżeli jego praca jest nadzorowana przez lekarza posiadającego specjalizację II stopnia.
Powołane przepisy dopuszczają zatem wykonywanie przez lekarzy będących w trakcie specjalizacji zarówno zabiegów anestezjologicznych, jak i świadczeń zdrowotnych z zakresu intensywnej terapii. Warunek nadzorowania lub bezpośredniego nadzorowania pracy lekarza będącego w trakcie specjalizacji przez lekarza posiadającego II stopień specjalizacji nie zmienia charakteru wykonywanych zabiegów i udzielanych świadczeń zdrowotnych. Nie zwalnia również lekarzy będących w trakcie specjalizacji z odpowiedzialności za zdrowie i życie ludzkie. Z tego względu brak jakichkolwiek podstaw do twierdzenia, że praca lekarza będącego w trakcie specjalizacji, zatrudnionego na stanowisku młodszego asystenta - rezydenta wykonywana w warunkach określonych w załączniku nr 2 do ustawy pkt 24 nie stanowi pracy personelu medycznego w zespołach operacyjnych dyscyplin zabiegowych i anestezjologii w warunkach ostrego dyżuru.
Zgodnie z art. 41 ust. 4 ustawy pracodawca obowiązany jest prowadzić:
1) wykaz stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze;
2) ewidencję pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, za których jest przewidziany obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych.
Obowiązkiem strony skarżącej było zatem umieszczenie A. D. w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zgodnie z art. 41 ust. 4 ustawy.
Wobec niewykonania tego obowiązku przez pracodawcę prawidłowe było nakazanie przez organy Państwowej Inspekcji Pracy umieszczenia pracownika A. D. w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Uprawnienie do wydania takiego nakazu wynika z art. 11 a ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589 ze zm.).
Teza
Za chybione należy uznać stanowisko, że tylko lekarze i pielęgniarki mieszczą się w kategorii pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze w świetle przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. Do takiego personelu należy również zaliczyć sanitariusza.
Wyciąg z uzasadnienia
…W sprawie niniejszej przedmiotem oceny organów orzekających była praca o szczególnym charakterze wymieniona w pkt 23 załącznika nr 2 do ustawy w brzmieniu: "prace personelu medycznego oddziałów psychiatrycznych i leczenia uzależnień w bezpośrednim kontakcie z pacjentami, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego".
Z akt sprawy, a w szczególności z opisu stanowiska pracy, zakresu obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności wynika, że zakres obowiązków sanitariusza jest analogiczny do zakresu obowiązków salowych. Do obowiązków tych należy wykonywanie następujących czynności: obsługa chorych; utrzymywanie w czystości łóżek, stolików przyłóżkowych i pomieszczeń szpitalnych na wyznaczonym odcinku pracy, pomaganie pielęgniarce przy obsłudze chorych; utrzymywanie w czystości i porządku sal chorych, ich przewietrzanie, zmiana bielizny pościelowej i osobistej chorych; udzielanie pomocy chorym przy zaspokajaniu potrzeb fizjologicznych; roznoszenie posiłków chorym; pomoc pielęgniarkom przy karmieniu chorych i we wszystkich czynnościach, przy których jest niezbędna asysta drugiej osoby oraz wykonywanie innych czynności usługowych i pomocniczych wiążących się z przyjęciem chorego do szpitala.
Sąd podziela w pełni stanowisko, iż pojęcia "personelu medycznego" zawartego w pkt. 23 załącznika nr 2 do ustawy nie można utożsamiać z definicją "zawodu medycznego", zawartą obecnie w art. 2 pkt. 2 wspomnianej wyżej ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (poprzednio art. 18d ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej). Zgodnie z definicją ustawową pod pojęciem osoba wykonująca zawód medyczny należy rozumieć osobę uprawnioną na podstawie odrębnych przepisów do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osobę legitymującą się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny.
Użyte w ustawie o emeryturach pomostowych pojęcie "personel medyczny" jest pojęciem szerszym niż definicja "zawodu medycznego" z ustawy o działalności leczniczej. Ustawa o emeryturach pomostowych nie definiuje zwrotu "personel medyczny", również inne akty prawne jak przykładowo ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027, ze zm.), ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodzie lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2008 r. Nr 136, poz. 857, ze zm.), które nie zawierają jego definicji, mimo iż pojęcia tego używają. Definicji takiej nie zawiera również rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami (Dz. U. Nr 151, poz. 896).
Z analizy zakresu obowiązków, wynikających z akt osobowych pracownicy oraz niekwestionowanych przez stronę skarżącą ustaleń poczynionych na podstawie rozmów z pracownikami Oddziału wynika, że w przypadku agresji lub oporu ze strony pacjenta, na polecenie pielęgniarki, salowi, salowe i sanitariusze muszą użyć środków przymusu bezpośredniego w stosunku do pacjenta. Zastosowanie przymusu bezpośredniego polega na przytrzymywaniu, przymusowym podaniu leków, unieruchomieniu pacjenta.
Bez wykonania czynności przymusu bezpośredniego nie byłoby zatem możliwe leczenie pacjentów z zaburzeniami psychicznymi, a więc sanitariusz uczestniczy w procesie leczenia, co pozwala na stwierdzenie, że wchodzi w skład personelu medycznego oddziału psychiatrycznego, wykonując prace w bezpośrednim kontakcie z pacjentami.
W świetle powyższego za chybione należy uznać stanowisko skarżącego Szpitala, że tylko lekarze i pielęgniarki mieszczą się w kategorii pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze w świetle przepisów ustawy o emeryturach pomostowych. Do takiego personelu należy również zaliczyć sanitariusza
Teza
Przyznanie salowej zatrudnionej w bezpośrednim kontakcie z pacjentami oddziałów psychiatrycznych lub oddziałów leczenia uzależnień prawa do emerytury pomostowej wymaga spełnienia ustawowych warunków, o których mowa w art. 3 ust. 3 w związku z art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.), co oznacza, że nie może być oparte na interpretacji nieobowiązujących aktów prawnych, które regulowały uposażenia pracowników zakładów społecznych służby zdrowia i zaliczały salowe do niższego personelu działalności podstawowej.
Wyciąg z uzasadnienia
…celem przepisów 7 ustawy o emeryturach pomostowych było ograniczenie i zracjonalizowanie dopuszczalności przyznania „wcześniejszego” prawa do długoterminowych świadczeń z ubezpieczenia społecznego, w tym przyznanie prawa do emerytury pomostowej, wyłącznie z tytułów: prac związanych z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z du żym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywanych w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwościom w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku, a wykaz prac wykonywanych w takich szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy (art. 3 ust. 1 tej ustawy); lub prac o szczególnym charakterze, którymi są prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu i życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się: wykaz takich pracy określa załącznik nr 2 do ustawy (jej art. 3 ust. 4). Tak ustawowo określone przesłanki i uwarunkowania tytułów nabycia prawa do emerytury pomostowej, a nie przepisy nieobowiązujących „uposażeniowych” aktów prawnych lub sporne świadectwa pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, powinny uwzględniać sądy ubezpieczeń społecznych przy osądzaniu (rozstrzyganiu) sporu o dopuszczalność i zasadność uznania pracy salowej za pracę w szczególnym charakterze personelu medycznego oddziałów psychiatrycznych i leczenia uzależnień w bezpośrednim kontakcie z pacjentami, zgodnie z przepisami ustawy o ochronie zdrowia psychicznego w rozumieniu pkt 23 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych.
…W ocenie Sądu Najwyższego, „precedensowe” i pierwszo razowe rozstrzygnięcie wątpliwości co do dopuszczalności kwalifikacji prac salowych, pracujących w bezpośrednim kontakcie z pacjentami oddziałów psychiatrycznych lub leczenia uzależnień, które nie mogą udzielać świadczeń zdrowotnych, bo do tego uprawnione są wyłącznie osoby wykonujące zawód medyczny (art. 10 ust. 1 ustawy o zoz), do okresów o szczególnym charakterze wymaganych do nabycia prawa do emerytury pomostowej, wymaga zasięgnięcia opinii adekwatnego biegłego, który oceni pracę wnioskodawczyni pod kątem wyczerpania ustawowo określonych przesłanek wykonywania prac personelu medycznego oddziałów psychiatrycznych i leczenia uzależnień w bezpośrednim kontakcie z pacjentami, zgodnie z przepisami ustawy o ochronie zdrowia psychicznego … Wymagałoby to stwierdzenia szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej wymaganych do wykonywania obowiązków salowej zatrudnionej „w bezpośrednim kontakcie z pacjentami oddziałów psychiatrycznych lub leczenia uzależnień”, które ze względu na nieprzewidywalność zachowań pacjentów potencjalnie zagrażają bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, co zmniejsza możliwość należytego wykonywania pracy salowej przed osiągnięciem wieku emerytalnego wskutek pogorszenia się jej sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia
* WSA w Lublinie wydało ponad 50 wyroków w sprawie uznania za personel medyczny anestezjologa, instruktora terapii zajęciowej, psychologa, sanitariusza i salową w szpitalu psychiatrycznym.
UWAGA: W związku z cytowanymi w pkt. 1 materiałów orzeczeniami sądów administracyjnych orzeczenia w tych sprawach wiążą jedynie w zakresie rozpatrywanych spraw i nie mogą być stosowane per analogia do innych przypadków.