Komunikaty wysłane przez: eleki

Na stanowiskach pracy, na których występuje narażenie na pył wydzielający się podczas produkcji i przetwórstwa płyt wiórowych oraz MDH i HDF należy ocenę narażenia zawodowego pracowników na pyły odnosić do wartości NDS dla pyłu drewna – 3 mg/m3 (rozporządzenie MRPiPS, Dz. U. 2018 r., poz. 1286) z uwagi, że głównym składnikiem tych płyt są odpady drewna mieszanego. Dodatkowo na tych stanowiskach pracy należy oznaczać substancje chemiczne, które mogą wydzielać się z żywic stosowanych do produkcji płyt.

O odpowiedź na to pytanie proszę się zwrócić do Polskiego Centrum Akredytacji.

Na stanowiskach pracy, na których występują „pyły niesklasyfikowane ze względu na toksyczność” należy oznaczyć metodą grawimetryczną frakcję wdychalną pyłów oraz jednocześnie metodą spektrometrii w podczerwieni FT-IR frakcję respirabilną krystalicznej krzemionki (kwarc, krystobalit). Końcowa ocena narażenia zawodowego dla tego rodzaju stanowisk pracy powinna być dokonana w odniesieniu do czynnika, dla którego uzyskano wyższą krotność NDS.

Na stanowiskach pracy, na których występują „pyły niesklasyfikowane ze względu na toksyczność” należy oznaczyć metodą grawimetryczną frakcję wdychalną pyłów oraz jednocześnie metodą spektrometrii w podczerwieni FT-IR frakcję respirabilną krystalicznej krzemionki (kwarc, krystobalit). Końcowa ocena narażenia zawodowego dla tego rodzaju stanowisk pracy powinna być dokonana w odniesieniu do czynnika, dla którego uzyskano wyższą krotność NDS.

dr Małgorzata Pośniak
Kierownik Zakładu Zagrożeń Chemicznych, Pyłowych i Biologicznych
CIOP-PIB

Uprzejmie informujemy, że przedstawione przez nas zestawienie dotyczy nazw pyłów wg "starego" i "nowego" Rozporządzenia. Celem tego zestawienia było przekazanie informacji w jaki sposób interpretować wprowadzone zmiany, a tym samym jak identyfikować pyły na stanowisku pracy i w jaki sposób wykonywać pomiary ich stężeń w powietrzu.
W przypadku pyłów drewna - wartość NDS dla pyłów drewna wynosząca 3 mg/m3 ustalona rozporządzeniem MRPiPS (Dz. U. z 2018 r., poz. 1286) jest wartością obowiązującą dla wszystkich rodzajów drewna: twardego, miękkiego i mieszanego. Zgodnie z dokumentacją dla pyłów drewna opublikowaną w PiMOŚP (2017, nr 3(93), s. 17–93), jak również dokumentacją Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (IARC, 100C, 2012) wszystkie rodzaje pyłów drewna są pyłami rakotwórczymi. Informacja ta została podana w odnośniku nr 17.

Natomiast, zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz.U. 2016 poz. 1117), jak również nową Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2398 z dnia 12 grudnia 2017 r. zmieniającą dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy tylko procesy, podczas których emitowane są pyły drewna twardego i mieszanego są zaliczone do procesów rakotwórczych. Tylko w przypadku narażenia pracowników na pyły drewna podczas ww. procesów pracodawca ma obowiązek prawny stosować się do wymagań określonych rozporządzeniem Ministra Zdrowia (Dz.U. 2016 poz. 1117).

Uprzejmie informuję, że wartość NDS dla pyłów drewna – 3 mg/m3 ustalona rozporządzeniem MRPiPS (Dz. U. z 2018 r., poz. 1286) jest wartością obowiązującą dla wszystkich rodzajów drewna: twardego, miękkiego i mieszanego. Zgodnie z dokumentacją dla pyłów drewna opublikowaną w PiMOŚP (2017, nr 3(93), s. 17–93), jak również dokumentacją Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem (IARC, 100C, 2012) wszystkie rodzaje pyłów drewna są pyłami rakotwórczymi. Informacja ta została podana w odnośniku nr 17.
Natomiast zgodnie z obowiązującym rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz.U. 2016 poz. 1117), jak również nową Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2398 z dnia 12 grudnia 2017 r. zmieniającą dyrektywę 2004/37/WE w sprawie ochrony pracowników przed zagrożeniem dotyczącym narażenia na działanie czynników rakotwórczych lub mutagenów podczas pracy tylko procesy, podczas których emitowane są pyły drewna twardego i mieszanego są zaliczone do procesów rakotwórczych. Tylko w przypadku narażenia pracowników na pyły drewna podczas ww. procesów pracodawca ma obowiązek prawny stosować się do wymagań określonych rozporządzeniem Ministra Zdrowia (Dz.U. 2016 poz. 1117).

dr Małgorzata Pośniak
Kierownik Zakładu Zagrożeń Chemicznych, Pyłowych i Biologicznych

Zgodnie z normą europejską PN-EN 482 próbki powietrza substancji chemicznych do oceny zgodności warunków pracy z NDSCh powinny być oznaczane w zakresie stężeń od ½ do 2 wartości NDSCh. Sposób pobierania próbek określa norma PN-Z-04008-7:2002 i PN-Z-04008-7:2002/Az1:2004. Do oceny zgodności warunków pracy z najwyższym dopuszczalnym stężeniem chwilowym (NDSCh) na każdym stanowisku pracy należy pobrać, co najmniej 2 próbki powietrza każdą przez 15 minut w odstępie czasu, co najmniej 1 godziny.
W procedurach analitycznego oznaczania substancji chemicznej podanych w PiMOŚP oraz w Polskich Normach w punkcie „Pobieranie próbek powietrza” podane są na ogół informacje dotyczące pobierania próbek do oceny zgodności warunków pracy z NDS, jednak uwzględniają one warunki pobierania próbek także do oceny NDSCh. Zapis: „przepuścić przez próbnik do określonej objętości powietrza (np. do 10 litrów powietrza) ze stałym strumieniem objętości nie większym niż np. 50 ml/min” oznacza, że dla NDSCh pobiera się próbki z podanym w tym punkcie maksymalnym strumieniem objętości (w tym przypadku 50 ml/min) przez 15 minut. Co ważne, uzyskane po oznaczaniu stężenia substancji chemicznej powinny zawierać się w zakresie krzywej wzorcowej podanej w metodzie.
W przypadku (zwłaszcza w starszych normach), gdy zapisano „przepuścić przez próbnik ściśle określoną objętość powietrza (np. 10 litrów powietrza) ze stałym strumieniem objętości nie większym niż np. 50 ml/min” również pobiera się próbki z podanym maksymalnym strumieniem objętości (w tym przypadku 50 ml/min) przez 15 minut.
W żadnym przypadku nie powinno się przekraczać wartości maksymalnego strumienia objętości podanego w procedurze lub normie.
Pobieranie próbek powietrza do oceny zgodności warunków pracy z NDSCh wyjaśnić można na przykładzie hydrochinonu.
Wartości normatywów higienicznych dla hydrochinonu są następujące:
NDS = 1 mg/m3, NDSCh = 2 mg/m3
W pkt. normy PN-Z-04479:2016-10 dot. pobierania próbek jest napisane:
Próbki powietrza należy pobierać zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie PN-Z-04008-7. W miejscu pobierania próbek przez rurkę adsorpcyjną przepuścić do 20 l badanego powietrza ze stałym strumieniem objętości nie większym niż 8 l/h.
Taki zapis mówi o tym, że do oceny warunków pracy z NDS można, np.:
a) Przez 8 godzin przepuścić przez jeden próbnik 20 litrów powietrza ze strumieniem objętości 2,5 l/h lub
b) przez 6 h (3/4 zmiany roboczej) przepuścić przez jeden próbnik 20 litrów powietrza ze strumieniem objętości 56 ml/min.
W tak pobranych próbkach (desorpcja 2 ml rozpuszczalnika) po oznaczaniu chromatograficznym można odczytać z krzywej wzorcowej wartość stężenia (zakres krzywej wzorcowej 1 - 20 µg/ml, tj. 0,1 -2 mg/m3 przy pobraniu 20L powietrza).
A do oceny warunków pracy z NDSCh:
Pobrać co najmniej dwie 15 minutowe próbki, przepuszczając przez każdy próbnik powietrze ze strumieniem objętości 8 l/h. W takich warunkach zostaną pobrane 2 litry powietrza na każdy próbnik.
Zakres roboczy dla NDSCh wynosi od ½ do 2 wartości NDSCh tj. od 1 do 4 mg/m3, dla 2 litrów powietrza i 2 ml desorbenta zakres krzywej wzorcowej wynosi od 1 do 4 µg/ml. W ten sposób z jednej krzywej wzorcowej można odczytać stężenie w pobranych próbkach powietrza do oceny zgodności warunków pracy z NDS i z NDSCh.

dr Anna Jeżewska CIOP-PIB
Pracownia Zagrożeń Chemicznych
Zakład Zagrożeń Chemicznych, Pyłowych i Biologicznych

Numer CAS: 13333-86-4 stosowanego w Pani zakładzie pigmentu o nazwie czerń węglowa wskazuje, że jest to sadza węglowa, niesklasyfikowana rozporządzeniem CLP jako substancja stwarzająca zagrożenie.
Większość producentów sadzy węglowej zgłaszając produkt do rejestru Europejskiej Agencji ds. Chemikaliów również nie sklasyfikowało jej, jako czynnika stwarzającego zagrożenie (1742 producentów). Tylko ok. 400 producentów sklasyfikowało sadzę węglową techniczną, jako czynnik rakotwórczy kategorii 2. Taka klasyfikacja wskazuje, że sadza węglowa nie zawiera WWA lub zawiera te rakotwórcze substancje w ilości, która nie klasyfikuje produkowanej przez nich sadzy technicznej do mieszanin rakotwórczych kat. 1A lub 1B.
Również podczas procesu technologicznego opisanego przez Panią nie będzie występowało narażenie pracowników na WWA, ponieważ według informacji podanej przez producenta w karcie charakterystyki, którą Pani dysponuje, nie są one obecne w sadzy lub występują w ilościach śladowych.
Jedynie w procesie wysokotemperaturowym obróbki sadzy, a takim nie jest dozowanie wypełniaczy, byłaby możliwość powstawania w wyniku reakcji WWA. W takim przypadku należałby oznaczyć WWA w powietrzu na stanowisku pracy.

Biorąc powyższe pod uwagę i zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia
24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych, ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Tekst jednolity Dz. U. 2016 r., poz. 1117) nie ma Pani obowiązku zgłaszania rejestru pracowników zatrudnionych na stanowisku dozowania wypełniaczy – głównie talku, węglanu wapnia, naturalnego siarczanu i w niewielkiej ilości czerni węglowej właściwemu państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu oraz właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy.
Natomiast częstotliwość pomiarów na stanowisku dozowania wypełniaczy powinna być zgodna z §4 rozporządzenia Ministra zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. 33, poz. 166 ze zm.), ponieważ stosowaną na tym stanowisku mieszaninę należy traktować, jako mieszaninę nie rakotwórczą pod warunkiem, że stosowany talk nie zawierał włókien mineralnych, w tym azbestu.
Z uwagi na fakt, że pomiary na tym stanowisku pracy wykazały dwukrotne przekroczenie NDS należy na ocenianym stanowisku pracy:
- jak najszybciej zastosować odpowiednie działania korygujące techniczne lub organizacyjne w celu obniżenia poziomu stężeń pyłu poniżej wartości NDS, zgodnie z §9 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 grudnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (tekst jednolity Dz. U. 2016 r., poz. 1488 )
- częstotliwość pomiarów ustalić na podstawie wyniku ostatniego pomiaru, a więc po wprowadzeniu zmian.

Niestety nie podaje Pani wartości NDS, do którego pyłu z rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie NDS i NDN odnosi Pani wyniki pomiarów (Dz. U. 2014 r., poz. 817 ze zm.). Tymczasem należałoby zwrócić uwagę na skład mieszaniny wypełniaczy jakie są stosowane na opisanym przez Panią stanowisku.

dr Małgorzata Pośniak
Zakład Zagrożeń Chemicznych, Pyłowych i Biologicznych

Ponadto, co do zwrotów R zgodnie z art. 2 rozporządzenia unijnego 2015/830 opublikowanego 29 maja 2015 roku dla kart charakterystyki dostarczonych odbiorcy przed dniem 1 czerwca 2015 roku oraz posiadających podwójną klasyfikację (w podsekcji 2.1) i oznakowanie zgodne z rozporządzeniem CLP (w podsekcji 2.2) także jest 2-letni okres przejściowy (do 31 maja 2017).

Program w bazie CHEMPYŁ, o którym Pani wspomina pozwala na jakościową ocenę ryzyka metodą uproszczoną na wybranym stanowisku pracy w oparciu o poziomy klasyfikacji ryzyka uwzględniając 3 zmienne procesu, w tym skłonność substancji do przedostawania się do środowiska za pomocą lotności i temperatury pracy w przypadku cieczy oraz skłonności do wytwarzania pyłu w przypadku ciał stałych. W programie - Poziom lotności ustawiany jest automatycznie w oparciu o podane wcześniej - temperaturę pracy i temperaturę wrzenia. W związku z tym bez podania tych wartości nie ma możliwości przejścia do kolejnych etapów oceny. Jeśli nie ma Pani podanej w karcie wartości temperatury może Pani próbować ją znaleźć np. korzystając z baz typu GESTIS, czy PUBChem. W przypadku mieszanin można próbować samodzielnie oszacować lotność (w przypadku cieczy) np. na podstawie temperatury głównego składnika mieszaniny i samodzielnie (nie korzystając z programu) przeprowadzić ocenę ryzyka metodą uproszczoną wg wskazówek podanych w bazie CHEMPYŁ w zakładce nt. oceny ryzyka inhalacyjnego metodę jakościową https://www.ciop.pl/MORMJ). W przypadku, gdy przedmiotem oceny jest substancja chemiczna, która jest ciałem stałym i przy temperaturze wrzenia jest podane „nie dotyczy” to należy przejść do części programu, w której podajemy stopień pylistości dokonując samemu oceny.

Jeśli mieszanina jest sklasyfikowana, jako niestwarzająca zagrożenia, nie musi Pan/Pani oceniać ryzyka. Jeśli dobrze rozumiem jest to przypadek, że zwroty H umieszczone w karcie dotyczą poszczególnych składników ocenianego przez Pana/Panią produktu, który w efekcie został sklasyfikowany jako niestwarzający zagrożenia.

W ocenie ryzyka metodą uproszczoną można stosować zwroty R. Ich przyporządkowanie do odpowiedniej kategorii zagrożenia podane jest m.in. w publikacji M. Pośniak, Ocena ryzyka zawodowego - narażenie na czynniki chemiczne, Bezpieczeństwo Pracy - nauka i praktyka, nr 7-8 (408 - 409) 2005. Należy jednak pamiętać, że od 1 czerwca 2015 r. Rozporządzenie w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania tj. Rozporządzenie CLP (WE nr 1272/2008 (http://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:02008R1272-20160101&from=PL) jest jedynym aktem prawnym mającym zastosowanie do klasyfikacji i oznakowania zarówno substancji, jak i mieszanin. https://clp.gov.pl/clp/pl/klasyfikacja/zharmonizowana-klasyfikacja/. W związku z tym, zwroty H to obowiązujące kody zwrotów wskazujących rodzaj zagrożenia, które zastąpiły wcześniejsze zwroty R (zwroty ryzyka). Stosowanie zwrotów R było dopuszczone przejściowo do 1 czerwca 2015 roku w sytuacjach określonych w rozporządzeniu CLP. Do 1 czerwca 2017 r. obowiązuje jeszcze okres przejściowy dla mieszanin, ale tych już wprowadzonych do obrotu, w związku z tym w kartach charakterystyki tych mieszanin mogą jeszcze pojawiać się zwroty R (https://clp.gov.pl/clp/pl/oznakowanie/zwroty-h-oraz-p/).

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 czerwca 2016 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. 2016 poz. 944) nie ma obecnie rozgraniczenia na pyły drewna twardego.
Pyły drewna wymienione w Rozporządzeniu z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. poz. 817) w załączniku nr 1 „Wykaz wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń chemicznych i pyłowych czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy” w części B „Pyły” w odnośniku 5) tj. osika, jesion, grab, brzoza, klon, czereśnia, wiśnia, grusza, jabłoń, kasztan, orzech włoski i biały, teak, palisander, cis, mahoń, heban mają obecnie wartość NDS dla frakcji wdychalnej 4 mg/m3. Jedynie dla pyłów drewna buku i dębu oraz pyłów mieszanych zawierających pyły buku i dębu, o czym mówi odnośnik 5 w ww Rozporządzeniu obowiązująca wartość NDS to 2 mg/m3 dla frakcji wdychalnej.

Rozporządzenie Komisji (UE) nr 605/2014 z dnia 5 czerwca 2014 r. zmieniające,
w celu włączenia zwrotów określających zagrożenie i zwrotów określających środki ostrożności w języku chorwackim oraz dostosowania do postępu naukowo-technicznego, rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1272/2008 w sprawie klasyfikacji, oznakowania i pakowania substancji i mieszanin wprowadza m. in. zmiany (art. 1, ust. 3) w załączniku VI do rozporządzania nr 1272/2008, które powinno stosować się od dnia
1 kwietnia 2015 r.
W związku z opublikowaniem w Dzienniku Urzędowym L 78/12 kolejnego Rozporządzenia Komisji (UE) nr 2015/491 z dnia 23 marca 2015 r. zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 605/2014 – okres wejścia w życie zharmonizowanej klasyfikacji i oznakowania substancji wymienionych w rozporządzeniu 605/2014 wydłużono do 1 stycznia 2016 r.
Zapisy obydwu ww. rozporządzeń wskazują, że klasyfikacja i oznakowanie dla substancji chemicznych podane w załączniku III rozporządzenia nr 605/2014 są obowiązujące
od 1 stycznia 2016 r. we wszystkich państwach UE.
W związku z nową klasyfikacją formaldehydu, jako substancji rakotwórczej kategorii 1B
w przypadku występowania tej substancji w miejscu pracy pracodawcy od 1 stycznia 2016 r. są zobowiązani do stosowania zaleceń:
- rozporządzenia ministra zdrowia z dnia 24 lipca 2012 r. w sprawie substancji chemicznych i ich mieszanin, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy Dz. U z 2012 r., poz. 890) oraz
- rozporządzenia ministra zdrowia z dnia 2 lutego 2011 r. w sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych w środowisku pracy (Dz. U. z 2011 r. nr 33, poz. 166).