CYJANOWODÓR
IDENTYFIKACJA KLASYFIKACJA i OZNAKOWANIE WARTOŚCI NDS METODY OZNACZANIA WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE PIERWSZA POMOC INFORMACJE DODATKOWE
IDENTYFIKACJA
NazwaCyjanowodór
Numer CAS74-90-8
Synonimykwas cyjanowodorowy, kwas pruski
KLASYFIKACJA i OZNAKOWANIE
Wg Rozporządzenia WE nr 1272/2008 (CLP)
Klasyfikacja CLPFlam. Liq. 1 (Substancja ciekła łatwopalna, kat.12), H224;
Acute Tox. 2 (*) (Toksyczność ostra, kat.2 – droga oddechowa), H330;
Aquatic Acute 1 (Stwarzające zagrożenie dla środowiska wodnego - zagrożenie ostre, kat. 1), H400;
Aquatic Chronic 1 (Stwarzające zagrożenie dla środowiska wodnego - zagrożenie przewlekłe, kat. 1), H410;
Oznakowanie CLP
Piktogramy GHS
Hasło ostrzegawczeNiebezpieczeństwo
Zwrot wskazujący rodzaj zagrożenia (H)H224: Skrajnie łatwopalna ciecz i pary.
H330: Wdychanie grozi śmiercią.
H410: Działa bardzo toksycznie na organizmy wodne, powodując długotrwałe skutki.
Zwrot wskazujący środki ostrożności (P)
Dodatkowe kody zwrotów
Specyficzne stężenia graniczne
WARTOŚCI NAJWYŻSZYCH DOPUSZCZALNYCH STĘŻEŃ
NDS: 1 mg/m3
NDSCh:-
NDSP: 5 mg/m3
METODY OZNACZANIA SUBSTANCJI W POWIETRZU ŚRODOWISKA PRACY
PN-Z-04309:2002
WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE
Właściwości podstawoweMasa cząsteczkowa: 27,026
Stan skupienia w temp. 20°C: ciecz
Barwa: bezbarwna
Zapach: gorzkich migdałów
Temperatura topnienia: -13,24°C
Temperatura wrzenia: 26°C
Temperatura zapłonu: -17,8°C
Temperatura samozapłonu: 538°C
Granice wybuchowości w mieszaninie z powietrzem:
- dolna: 5,6% obj.
- górna: 41 % obj.
Stężenie stechiometryczne: 14,4% obj.
Gęstość w temp. 20°C: 0,687 g/cm3
Gęstość par względem powietrza: 0,974
Prężność par w temp. 20°C: 827 hPa
Stężenie pary nasyconej w temp. 20°C: 917 g/m3
Rozpuszczalność w wodzie: nieograniczona
Rozpuszczalność w innych rozpuszczalnikach: rozpuszcza się w alkoholu etylowym, acetonie, benzenie, chloroformie, czterochlorku węgla
Właściwości dodatkoweTemperatura krytyczna: 183, 5°C
Ciśnienie krytyczne: 5,39 MPa
Współczynnik załamania światła w temp.15°C: 1,00043
Lepkość w temp.18°C: 0,1955 mPa s
Ciepło właściwe:
- w temp. 20,9°C: 2,625 J/(g K)
- w temp. 27°C: 1,333 J/(g K)
Ciepło parowania w temp. 25°C: 1034 J/g
INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE
Stężenia oraz dawki śmiertelne i toksyczne
Próg wyczuwalności zapachu - 0,22-5,6 mg/m3 (zapach gorzkich migdałów wyczuwany przez osoby wrażliwe może być sygnałem ostrzegającym o zwiększeniu stężenia HCN powyżej stężenia bezpiecznego)
LD50 (szczur, doustnie) - brak danych
LC50 (szczur, inhalacja) - 179 mg/m3 (30 min)
LD50 (królik, szczur, skóra) - brak danych
LCL0 (człowiek, inhalacja) - 224 mg/m3 (5 min)

Działanie toksyczne i inne szkodliwe działanie biologiczne na ustrój człowieka: substancja bardzo toksyczna, dusząca - blokuje oddychanie tkankowe; działa drażniąco.

Drogi wchłaniania: przez drogi oddechowe, skórę, z przewodu pokarmowego.

Objawy zatrucia ostrego: w postaci gazu lub par wywołuje osłabienie, drżenia mięśni, rozsadzający ból głowy, zaczerwienienie spojówek i ból oczu, uczucie "pieczenia" w oczach, nosie, gardle. Może wystąpić sinica albo czerwone zabarwienie skóry. W stężeniach ok. 130 mg/m3 po tych objawach następuje przyspieszenie i pogłębienie oddechów, bicie serca, utrata przytomności, drgawki, obrzęk płuc, zatrzymanie oddechu i śmierć w ciągu 1 godziny. W stężeniach 200-300 mg/m3 HCN powoduje natychmiastowy zgon.

Skażenie skóry wywołuje piekący ból, zaczerwienienie. W postaci ciekłej może wywołać objawy jak w zatruciu inhalacyjnym. Skażenie skaleczonej skóry może spowodować natychmiastową śmierć.

Skażenie oczu ciekłą substancją lub roztworem (kwasem pruskim) powoduje oparzenie powiek, spojówek, rogówki.

Drogą pokarmową w dawce 250 mg może wywołać piorunującą postać zatrucia, jeżeli poszkodowany nic nie jadł: zapaść, utratę przytomności, drgawki, śmierć. Po posiłku objawy występują po paru godzinach.
Następstwa ostrego zatrucia: w przypadku uratowania życia nie opisywano; mogą być ewentualne następstwa akcji reanimacyjnej.

Objawy zatrucia przewlekłego: w stężeniach 4-13 mg/m3 może spowodować zwiększenie zawartości hemoglobiny we krwi, osłabienie, ból i zawroty głowy, zaczerwienienie gardła, duszność wysiłkową, wymioty, rumieniowe zmiany skóry, powiększenie tarczycy.
PIERWSZA POMOC
Niezbędne leki: glukoza (40%) w ampułkach, węgiel aktywny, hydrokortyzon.
Odtrutki:tlen, azotyn amylu (Amylium nitrosum) w ampułkach, azotyn sodu (Natrium nitrosum) w ampułkach; tiosiarczan sodu (30%) w ampułkach po 50 ml.
Leczenie: odblokowanie oksydazy cytochromu przez wiązanie cyjanu z methemoglobiną wywołaną podaniem leków methemoglobinotwórczych i tlenu.

ZATRUCIE INHALACYJNE

Przytomny
Pierwsza pomoc przedlekarska:
Wynieść zatrutego z miejsca narażenia, ułożyć w wygodnej pozycji, zapewnić spokój i całkowity bezruch, chronić przed utratą ciepła. Podawać tlen (z butli), najlepiej przez maskę twarzową, aż do przybycia wezwanego lekarza. W razie przyspieszenia i pogłębienia oddechu, z zawrotami i bólem głowy, rozgnieść ampułkę azotynu amylu zawiniętą w gazę i podać do wdychania przez 1-2 minuty. Nie podawać, jeżeli nie ma pewności, że nastąpiło zatrucie cyjanowodorem (kwasem pruskim) lub cyjankami.
Pomoc lekarska:
Kontynuować wspomagane oddychanie tlenem; w razie zaburzeń oddechowych zaintubować i kontynuować tlenoterapię. Założyć stałą drogę dożylną i podać tiosiarczan sodu - 50 ml, powoli, przez 10 minut. Transport karetką reanimacyjną PR do szpitala (ośrodka zatruć) bez przerywania leczenia. W razie spadku ciśnienia tętniczego krwi podawać dożylnie hydrokortyzon (300-500 mg).

Nieprzytomny
Pierwsza pomoc przedlekarska:
Wynieść zatrutego z miejsca narażenia, ułożyć w pozycji bocznej ustalonej; usunąć z jamy ustnej ruchome protezy i inne ciała obce; odessać strzykawką przez cewnik wydzielinę z jamy ustnej i nosa. Azotyn amylu z ampułki wlać do worka samorozprężalnego aparatu typu AMBU i podawać razem z tlenem aż do przybycia lekarza wezwanego natychmiast. Nie podawać, jeśli nie ma pewności, że utrata przytomności wywołana jest cyjanowodorem lub cyjankami (ryzyko spadku ciśnienia krwi).
Pomoc lekarska:
W zaburzeniach oddychania zaintubować, kontynuować sztuczne oddychanie aparatem typu AMBU, z podawaniem tlenu. Jednocześnie założyć stałą drogę dożylną i podać 50 ml tiosiarczanu sodu, powoli, przez 10 minut. Transport do szpitala karetką PR pod opieką lekarza - kontynuować podawanie tlenu.

SKAŻENIE SKÓRY

Uwaga: osoba udzielająca pomocy poszkodowanemu musi nosić odpowiednią odzież ochronną (w tym rękawice).

Pierwsza pomoc przedlekarska:
Natychmiast spłukać obficie letnią bieżącą wodą, zdejmując jednocześnie oblaną odzież. Nie stosować środków zobojętniających (alkalizujących). Na oparzenia nałożyć jałowy opatrunek. Postępowanie jak w zatruciu inhalacyjnym ze względu na szybkie wchłanianie cyjanowodoru przez skórę. Wezwać lekarza.
Pomoc lekarska:
Postępowanie jak w zatruciu inhalacyjnym.

SKAŻENIE OCZU

Pierwsza pomoc przedlekarska:
Płukać oczy dużą ilością chłodnej wody przez 15 minut.
Uwaga: osoby narażone na cyjanowodór powinny być pouczone, jak w razie skażenia samodzielnie wykonywać płukanie oczu.
Pomoc lekarska:
Konieczna konsultacja okulistyczna.

ZATRUCIE DROGĄ POKARMOWĄ

Pierwsza pomoc przedlekarska:
Nie wywoływać wymiotów. Osobie przytomnej podać natychmiast do wypicia zawiesinę węgla (Carbo medicinalis) - co najmniej 70 g w wodzie. Dalsze postępowanie jak w zatruciu inhalacyjnym.
Pomoc lekarska:
Postępowanie jak w zatruciu inhalacyjnym.
INFORMACJE DODATKOWE