Freelancing

Freelancerzy to inaczej „wolni strzelcy”, pracownicy nieetatowi, świadczący wyspecjalizowane usługi w dowolnym miejscu, często dla wielu klientów (np. grafik, copywriter, projektant, dziennikarz), będące osobami samozatrudnionymi bądź pracujące na umowach cywilno-prawnych.

Warunki pracy w pracy platformowej we freelancingu.

Freelancerzy, podobnie do pracowników platformowych, są narażeni na wysoką niepewność pracy i prekaryjne warunki pracy, ale ich praca wymaga zazwyczaj wysokich kwalifikacji i specjalizacji, oferując lepsze warunki.

Sprzyjające psychospołeczne i organizacyjne warunki pracy w pracy freelancerów

• Wysoka elastyczność i kontrola nad swoją pracą – freelancerzy sami decydują, kiedy rozpoczynają i kończą pracę, gdzie pracują i w jaki sposób chcą pracę wykonywać. Mogą wybierać interesujące ich zlecenia i zleceniodawców.
• Równowaga między pracą a życiem prywatnym – można dostosowywać godziny pracy do innych zobowiązań i planów. Można pracować z dowolnego miejsca o dowolnej porze, więc można łączyć pracę z podróżami lub innymi obowiązkami.
• Różnorodność zadań – każde zlecenie może (ale nie musi) być zupełnie inne, nie ma monotonii. Praca polegająca na wykonywaniu różnych zadań daje pracownikom (zwłaszcza młodym) możliwość gromadzenia wiedzy i doświadczenia, przygotowując ich na przyszłe wyzwania i możliwości.
• Wykorzystywanie różnych umiejętności – wykonując różnorodne zadania freelancerzy wykorzystują różne umiejętności, mogą się więc rozwijać i specjalizować w różnych dziedzinach.
• Oszczędność czasu i pieniędzy związane z brakiem dojazdów do pracy.

Niesprzyjające psychospołeczne i organizacyjne warunki pracy w pracy freelancerów

• Pełna odpowiedzialność za wykonywane zlecenia – freelancerzy czują się pod większą presją, nie chcą zawieść swoich klientów
• Wydłużony i nieregularny czas pracy – takie ryzyko pojawia się, gdy osoby pracujące jako wolni strzelcy nie robią sobie dni wolnych, obawiają się odrzucić ofertę, żeby później nie zostać bez zlecenia, terminy „gonią” i się kumulują.
• Zmienny poziom obciążenia pracą – występowanie okresów kumulacji zleceń i okresów z małą ilością pracy powoduje trudności w ustaleniu rutyny i rytmu dnia i może negatywnie wpływać na równowagę między życiem prywatnym i zawodowym, a także na trudności z regeneracją.
• Zaburzenie równowagi między pracą a życiem prywatnym – problemy z organizacją pracy lub zbyt wiele zadań do wykonania mogą negatywnie odbijać się na życiu prywatnym.
• Niepewność pracy – obawa o możliwość pozyskania kolejnych zleceń i pojawienia się problemów finansowych, która jest źródłem stresu i pracy ponad siły.
• Wykonywanie pracy pomimo choroby czy wakacji – związana z niepewnością pracy, a także gdy nie można zawiesić działań ze względu na termin wykonania zlecenia.
• Praca poniżej kwalifikacji lub niezgodna z kwalifikacjami – gdy freelancerzy nie mogą znaleźć satysfakcjonującego zlecenia i przyjmują inne, żeby nie stracić zarobków. Może powodować to frustrację i niską satysfakcję z wykonywanej pracy.
• Izolacja społeczna i zawodowa – gdy praca przebiega w samo-tności, z ograniczonym kontaktem z innymi ludźmi. Może prowadzić to do poczucia osamotnienia i bycia zdanym tylko na siebie.
• Konieczność prowadzenia własnej działalności i zajmowanie się księgowością, więcej formalności i pozamerytorycznej pracy.
• Proces pozyskiwania klientów – to również dodatkowy czas pracy i aspekt szczególnie trudny dla niektórych – zwłaszcza początkujących - freelancerów. Również same kontakty z klientami, problemy z jasnym ustaleniem oczekiwań klientów, zmiany w przedmiocie zamówienia, konieczność wprowadzania poprawek, stanowią czynnik utrudniający sprawne zarządzanie czasem pracy i może powodować przeciążenie i frustrację.
• Brak dostępu do świadczeń pracowniczych – takich jak płatny urlop, opieka medyczna zapewniona przez pracodawcę czy zwolnienie lekarskie.
• Brak dostępu do szkoleń i narzędzi HR – freelancerzy są odpowiedzialni za swój rozwój i dobre samopoczucie w pracy.

Wpływ warunków pracy na dobrostan freelancerów

Wolni strzelcy z jednej strony mogą być bardziej zaangażowani w swoją pracę, mają poczucie samorealizacji i są zadowoleni z pracy. Doceniają też możliwość swobodnego decydowania o swojej pracy.

Z drugiej strony, ze względu na niektóre niesprzyjające cechy pracy freelancerów, takie jak duża presja, wysokie tempo pracy, brak wsparcia w trudnych sytuacjach, czy niepewność, taka praca może powodować większy stres, który może negatywnie wpływać na zdrowie – fizyczne i psychiczne. Badani w CIOP-PIB freelancerzy oceniali swoje zdrowie najgorzej w porównaniu do innych osób pracujących w nowych i w typowych formach pracy.

Ważnym czynnikiem w pracy freelancerów jest sam fakt wykonywania siedzącej pracy przy komputerze. Praca przy komputerze wykonywana codziennie dłużej niż 4 godziny, może być uciążliwa, ponieważ:

• może powodować dolegliwości wzroku, bóle głowy, zmęczenie i znużenie;
• długotrwałe unieruchomienie, siedzenie w nieergonomicznej pozycji, może być przyczyną dolegliwości pleców, barków, kręgosłupa, spłycenia oddechu, spowolnienia krążenia, zwłaszcza w obrębie nóg.

Dodatkowo, zagrożeniem jest stres cyfrowy, wynikający z intensywnego używania urządzeń ICT – w ramach wykonywania pracy oraz po pracy.

Jak można wspierać dobrostan freelancerów?

Ponieważ freelancerzy nie mają przełożonych, trudno mówić o wsparciu ich dobrostanu przez specjalistów HR czy bhp. Jednak warto pamiętać, że freelancerzy pracują dla zleceniodawców, którzy również mogą wpływać na ich zdrowie i samopoczucie. Głównie można tu mówić o roli zleceniodawców w zapewnieniu odpowiedniej komunikacji ze zleceniobiorcą.

Choć zleceniodawcy mogą uważać, że nie należy to do ich obowiązków, a freelancerzy są odpowiedzialni za swoje warunki pracy i samopoczucie, warto podjąć dodatkowe działania, które nie wymagają dużego wysiłku, ani ponoszenia dodatkowych kosztów. Freelancerzy to doceniają. Wywiady prowadzone w CIOP-PIB z freelancerami pokazały, jak istotne jest podejście zleceniodawców i jak może się przekładać na współpracę i samopoczucie osób wykonujących zlecenia:

• „Czasami [gdy] klient nie słucha wskazówek, to projekt zamienia się w słaby projekt i chcę go [jak] najszybciej skończyć. Klient ma inne oczekiwania, potem się nie udaje, jest sto poprawek, które nie były zakładane na samym początku projektu”.
• „No tutaj właśnie nie ma [wsparcia], nikt mi nie podpowie, nikt mi nie pomoże w czymś, nikt nie wesprze, […] tutaj jest się zdanym tylko na siebie, no jak ja sobie nie poradzę z czymś, no to jakby się jest skazanym na porażkę nawet”.
• „Zazwyczaj jest tak, że jak mam zlecenie, to jestem w stałym kontakcie ze zleceniodawcą i on jest wsparciem. Wymieniałam uwagi, spostrzeżenia. Jak miałam projekt z przemocą wobec kobiet, to on był bardzo wycieńczający emocjonalnie, bo się słuchało smutnych rzeczy, emocjonujących rozmów, wiele rzeczy też systemowych jest źle rozwiązanych, to miałam wsparcie od swojej zleceniodawczyni, [miałyśmy] rozmowy na Skype. To było odciążające, mogłam porozmawiać o tym, jak sobie z tym radzimy. Dostałam też prezent pod koniec tego zlecenia – voucher na masaże, to było super. Czułam się zaopiekowana przez moją zleceniodawczynię”.

Ważne jest więc szczególnie:

• Zwrócenie uwagi na zapewnienie odpowiedniej komunikacji: jasne określenie oczekiwań, przedmiotu zlecenia i zasad współpracy
• Zwrócenie uwagi na możliwość zapewnienia wsparcia społecznego, np. wsparcia informacyjnego, ale również emocjonalnego. Niektórzy freelancerzy pracują w siedzibach swoich zleceniodawców, warto wtedy umożliwić i ułatwić im kontakty z innymi członkami zespołu.
• Zapewnianie dostępnych narzędzi wspomagających radzenie sobie ze stresem związanym z pracą – np. udostępnianie freelancerom materiałów szkoleniowych skierowanych dla innych pracowników, zapraszanie na organizowane w firmie szkolenia, zwłaszcza dotyczące radzenia sobie ze stresem, dbania o zdrowie psychiczne, odpowiedniej organizacji stanowiska pracy, szkolenia bądź materiały promujące aktywność fizyczną, czy zapobieganie schorzeniom mięśniowo-szkieletowym.

Takie działania mogą pomóc zapobiegać:

• konfliktom,
• wydłużeniu czasu pracy freelancerów,
• przeciążeniu pracą,
• poczuciu izolacji.