Praca zawodowa

Cechą charakterystyczną chorób układu sercowo-naczyniowego jest ich wieloczynnikowa etiologia. Wymienione wcześniej klasyczne czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego: wysoki poziom cholesterolu, cukrzyca, wysokie wartości ciśnienia tętniczego krwi, nadwaga/otyłość, brak aktywności fizycznej, nie-właściwa dieta, uwarunkowania genetyczne, palenie tytoniu, płeć męska i niski status społeczno-ekonomiczny, są przyczyną ok. 50% przypadków zachorowań. Przyczyną pozostałych 50% zachorowań na choroby tego układu jest ok. 200 innych czynników, w tym także czynniki zawodowe [4, 7, 9].

Jako główne czynniki zawodowe wymienia się m.in. duże obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne), czynniki toksyczne/chemiczne (disiarczek węgla, tlenek węgla, nitrogliceryna, ołów), czynnikifizyczne (hałas, mikroklimatgorący, mikroklimat zimny, pole elektromagnetyczne), pracę zmianową, zespół wypalenia zawodowego, stres związany z pracą.

Decyzja o możliwości wykonywania pracy przez osoby z chorobami układu sercowo-naczyniowego wymaga zatem uwzględnienia stanu zaawansowania choroby, stopnia ryzyka sercowo-naczyniowego, samopoczucia pacjenta orazwystępowania w środowisku pracy wielu wymienionych czynników.

Subiektywna ocena warunków pracy osób chorujących na przewlekłe choroby układu sercowo-naczyniowego³

Większość osób chorujących na chorobę niedokrwienną serca i nadciśnienie tętnicze krwi, biorących udział w wywiadach bezpośrednich, była bardzo zadowolona lub zadowolona z warunków wykonywanej przez siebie pracy – tak odpowiedziały wszystkie osoby z chorobą niedokrwienną serca i 75% osób z nadciśnieniem tętniczym (rys. 4).

Rysunek 4. Subiektywna ocena warunków pracy osób z choroba niedokrwienną serca i nadciśnieniem tętniczym krwi

Osoby z nadciśnieniem tętniczym niezadowolone ze swoich warunków pracy wymieniały czynniki, które należałoby wyeliminować i/lub ograniczyć w codziennej pracy. Były to: długotrwałe siedzenie, zbyt szybkie tempo pracy, wysoka temperatura otoczenia wmiejscu pracy, stresującekontakty ze współpracownikami, męcząca i sprawiająca dolegliwości bólowe pozycja ciała podczas pracy, powtarzalne ruchy ręki lub ramienia. W większości przypadków zarówno bezpośredni przełożony, jak i współpracownicy osoby biorącej udział w wywiadach bezpośrednich byli poinformowani o jej chorobie. Jako najczęstszy powód informowania przełożonego i/lub współpracowników o stanie zdrowia wymieniano potrzebę zadbania o własne bezpieczeństwo wmiejscu pracyi możliwość uzyskania w razie potrzeby szybszej pomocy lekarskiej. W przypadku osób, których przełożony i/lub współpracownicy nie byli poinformowani o chorobie, jako najczęstszą przyczynę tego stanu podawano traktowanie chorobyjakosprawyprywatnej, októrejnie trzeba nikogo informować. Część osób, szczególnie z nadciśnieniem tętniczym, uważała, że stan ich zdrowia jest na tyle stabilny i dobry, że pozwala naniekorzystanie zpomocypracodawcyczy współpracowników w wykonywaniu czynności zawodowych, a tym samym, że nie ma potrzeby informowania ich o chorobie.

Subiektywna ocena zdolności do pracy osób chorujących na przewlekłe choroby układu sercowo-naczyniowego⁴

Do oceny zdolności do pracy zastosowano kwestionariusz zdolności do pracy WAI – Work Ability Index [10]. Wskaźnik WAI jest obliczany na podstawie siedmiu pytań. Pięć z nich dotyczy subiektywnych ocen: obecnej zdolności do pracy w porównaniu z największą w życiu (szczytem formy), obecnych możliwości w odniesieniu do wysiłku fizycznego i umysłowego wymaganego w obecnej pracy, stopnia upośledzenia zdolności do pracy na skutek występujących schorzeń, własnej prognozy dotyczącej zdolności do wykonywania obecnej pracy w ciągu najbliższych 2 latoraztzw.zasobówpsychicznych. Dwa pytania dotyczą natomiast obiektywnych wskaźników stanu zdrowia: liczby schorzeń rozpoznanych przez lekarza i liczby dni nieobecności, w pracy z powodu stanu zdrowia w ciągu ostatniego roku. Według tego narzędzia zdolność do pracy jest oceniana w zakresie 7 – 49 punktów i kategoryzowana jako:

• mierna, 7 – 27 punktów
• umiarkowana, 28 – 36 punktów
• dobra, 37 – 43 punktów
• doskonała, 44 – 49 punktów.

Średnia wartość wskaźnika zdolności do pracy (WAI) była wyższa u osób z nadciśnieniem tętniczym krwi niż u osób z chorobą niedokrwienną serca. Osoby z nadciśnieniem tętniczym miały ogólnie zdolność do pracy na poziomie kategorii dobrej, natomiast osoby zchorobąniedokrwienną serca na poziomie kategorii umiarkowanej (rys. 5).

Rysunek 5. Średnia wartość wskaźnika zdolności do pracy w grupach pracowników z nadciśnieniem tętniczym krwi i chorobą niedokrwienną serca

Biorąc pod uwagę strukturę podziału badanych grup pracowników pod względem kategorii zdolności do pracy, można zauważyć, że większość, tj. ok. 60%, osób z nadciśnieniem tętniczym ma zdolność do pracy na poziomie kategorii dobrej i doskonałej, natomiast większość, tj. ok. 67%, osób zchorobą niedokrwienną serca napoziomie kategorii miernej i umiarkowanej (rys. 6).

Rysunek 6. Zdolność do pracy według podziału na kategorie w grupach pracowników z nadciśnieniem tętniczym krwi i chorobą niedokrwienną serca

Aktywne zawodowo osoby z nadciśnieniem tętniczym, w porównaniu z osobami z chorobą niedokrwienną serca, charakteryzowały się większym optymizmem prognozując własną zdolność do wykonywania pracy na tym samym stanowisku w ciągu najbliższych dwóch lat. Blisko 74% osób z nadciśnieniem tętniczym uważało, że za 2 lata prawie na pewno będzie w stanie wykonywać obecną pracę, podczas gdy wśród osób z chorobą niedokrwienną serca uważało tak tylko ok. 51% (rys. 7).

Rysunek 7.Własna prognoza zdolności do pracy w ciągu najbliższych dwóch lat (pyt. 6 WAI) wgrupach pracowników z nadciśnieniem tętniczym krwi i chorobą niedokrwienną serca

Przypisy

3. Na podstawie wywiadów bezpośrednich przeprowadzonych w ramach Programu Wieloletniego pn. „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”, III etap, projekt I.P.01. J. Bugajska i in.: Sprawozdanie z 2. etapu projektu, 2015 r. [praca nieopublikowana].
4. Na podstawie badań ankietowych 300 osób chorujących na chorobę niedokrwiennąsercainadciśnienietętnicze krwi, przeprowadzonychwramachProgramu Wieloletniego pn. „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”, III etap, projekt I.P.01. J. Bugajska i in.: Sprawozdanie z 2. etapu projektu, 2015 r. [praca nieopublikowana].

____________________________

[4.] Choroby układu krążenia w aspekcie pracy zawodowej. Poradnik dla lekarzy. Red. A. Bortkiewicz. Łódź, Instytut Medycyny Pracy 2011.

[7.] Ezzati M., Lopez A.D., Rodgers A., Vander Hoom S., Murray C.J.: Selected major risk factors and global and regional burden of disease. Lancet 2002, 360: 1347-1360.

[9.] Pearson T.A., Bazzarre T.L., Daniels S.R., Fair J.M., Fortmann S.P., Goldstein L.B. I in.: American Heart Association guide for improving cardiovascular health at the commu-nity level: a statement for public health practitioners, healthcare providers, and health policy make the American Heart Association Expert Panel on Population Prevention Science. Circulation 2003, 107(4): 645651.