Wykorzystanie symulatora samochodu osobowego w szkoleniu osób
z niepełnosprawnościami ruchowymi i sensorycznymi

Autor: dr inż. Jarosław Jankowski, Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy

Źródło: Materiały informacyjne CIOP-PIB pt. "Wykorzystanie symulatora do wspomagania osób z niepełnosprawnościami ruchowymi i sensorycznymi w zdobywaniu kompetencji w zakresie prowadzenia samochodu osobowego", 2019 r.

Celem realizowanego w CIOP-PIB zadania 2.G.18 było opracowanie nowych narzędzi wspomagających zapobieganie wykluczeniu społecznemu osób z niepełnosprawnościami (dysfunkcja narządu ruchu i/lub ubytek słuchu) o zróżnicowanej etiologii, zarówno wrodzonymi, jak i nabytymi. W ramach zadania powstał symulator jazdy dla osób niepełnosprawnych wykorzystujący techniki rzeczywistości wirtualnej. Składa się on z uproszczonego kokpitu samochodu wyposażonego w wybrane urządzenia adaptacyjne umożliwiające osobom z niepełnosprawnościami prowadzenie wirtualnego samochodu. Jest to samochód w klasie do 3,5 tony dmc typu minivan z automatyczną skrzynią biegów. W celu zwiększenia realizmu symulacji kokpit umieszczono na ruchomej platformie o sześciu stopniach swobody. Symulacja jazdy może się odbywać z wykorzystaniem gogli – stereoskopowych okularów projekcyjnych (ang. Head Mounted Display) lub projekcji ekranowej wykorzystującej trzy ekrany. Opracowana aplikacja symulatora zawiera wirtualne środowisko (rys. 1), które umożliwia jazdę w terenie miejskim oraz niezabudowanym, wyposażone w różnego typu drogi, sygnalizację świetlną, autonomicznie poruszające się samochody oraz awatary ludzi. Osoby na wózkach inwalidzkich mają możliwość skorzystania z symulatora dzięki przystosowanemu do ich potrzeb podestowi.

Rys. 1. Środowisko wirtualne aplikacji opracowanego symulatora jazdy (aut. Mateusz Matuszewski)

Stosowanie symulatorów jazdy przeznaczonych dla osób z niepełnosprawnościami to działanie, które może pomóc w przełamaniu barier istniejących w świadomości tych osób, związanych ze zdobyciem prawa jazdy lub posiadaniem dostosowanego samochodu osobowego. Symulatory tego typu pomagają w testowaniu możliwości ruchowych osób w trakcie kierowania zaadaptowanym do ich potrzeb samochodem. Ich zaletą jest to, że uczestnik symulacji w bezpieczny (dla siebie, potencjalnych użytkowników dróg oraz sprzętu) sposób testuje konkretne rozwiązania adaptacyjne, jednocześnie zwiększając doświadczenie w kierowaniu pojazdem, a zdobyte w trakcie symulacji umiejętności zmniejszają czas szkolenia w rzeczywistych warunkach. Ponadto takie symulatory dają możliwość testowania nowych rozwiązań w dziedzinie adaptacji pojazdów oraz przeciwdziałają ograniczeniom mobilności osób z niepełnosprawnościami.
Użytkownikami symulatora mogą być również osoby pełnosprawne.

W celu testowania symulatora wprowadzono modyfikacje i urządzenia adaptacyjne, które można zamieniać i demontować do badania nowych rozwiązań. W opracowanym kokpicie zastosowano:

• RGH V polskiej firmy CEBRON Sp. z o. o. (rys. 2a) – urządzenie do ręcznego sterowania gazem i hamulcem, jest ono przeznaczone dla osób z dysfunkcją jednej lub dwóch kończyn dolnych,
• łonę pedałów gazu i hamulca przeznaczoną dla osób niekontrolujących ruchu kończyn dolnych,
• uchwyt na kierownicę typu gałka (rys. 2b) usprawniający manipulowanie kierownicą szczególnie w sytuacji operowania drugą ręką np. urządzeniem do ręcznego sterowania gazem i hamulcem,
• uchwyt na kierownicę dwupinowy (rys. 2c) gwarantujący stabilne podparcie i mocny chwyt dłoni, przeznaczony dla osób z bezwładem ręki,

Rys. 2. Oprzyrządowanie adaptacyjne: a) urządzeniem do ręcznego sterowania gazem i hamulcem RGH V polskiej firmy CEBRON Sp. z o. o., b) uchwyt kierownicy – gałka na kierownicę, c) uchwyt kierownicy – dwupinowy (aut. Jarosław Jankowski)

• dźwignię kierunkowskazu (sterowaną prawą dłonią),
• ławeczkę ułatwiającą wsiadanie osobie niepełnosprawnej z dysfunkcją kończyn dolnych
• przedłużki pedałów gazu oraz hamulca,
• automatyczną skrzynię biegów,
• pilot montowany na kierownicę do kontroli kierunkowskazów oraz świateł drogowych.