W obliczu pandemii zdecydowana większość krajów na świecie wprowadziła mniej lub bardziej rygorystyczne obostrzenia, m.in. w odniesieniu do przemieszczania się, a także prowadzenia niektó­rych rodzajów działalności gospodarczej. Mimo to wiele firm nadal działa, do pracy wciąż chodzimy lub jeździmy, a niektóre rządy zapo­wiadają już (artykuł ten powstaje w połowie kwietnia br.) stopniowe łagodzenie obostrzeń. Nie oznacza to w żadnym razie, że zagrożenie szybko minie, a wirus przestanie nagle egzystować. Istnieją jednak techniczne sposoby, aby eliminować go z pomieszczeń pracy; znane są także metody odpowiedniej dezynfekcji tych urządzeń. Przedsta­wiamy je w artykule.

   Naświetlanie pomieszczeń pracy lampami emitującymi UVC

Zgodnie z doniesieniami naukowymi oraz oświadczeniem Narodowej Komisji Zdrowia w Chinach, koronawirus SARS-CoV-2 jest wrażliwy na promieniowanie nadfioletowe, zwłaszcza z zakresu UVC (200 - 280 nm). Podobnie jak inne bakterie i wirusy może on być zatem efektywnie eliminowany poprzez zasto­sowanie lamp bakteriobójczych. Należy jednak pamiętać, że promieniowanie lamp bakteriobójczych (UvC), padające na tkankę biologiczną (skórę i oczy człowieka) jest szkodliwe dla zdrowia. W związku z tym ustanowione są wartości graniczne ekspozycji - tzw. maksymalne dopuszczalne ekspozycje (MDE) na pro­mieniowanie UV (zawarte w rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy).

W ciągu zmiany roboczej (bez względu na czas jej trwania) napromienienie promieniowaniem UV (jego dawka) nie może przekraczać wartości 30 J/m². W dostępnych obecnie materiałach, publikowanych przez Narodową Komisję Zdrowia w Chinach, czytamy, że pomieszczenia powinny być dezynfekowane bezpośrednim promieniowaniem nadfioletowym o natężeniu napromienienia powyżej 1,5 W/m² przez co najmniej 30 minut. Oznacza to, że niezbędna dawka do eliminacji patogenów wynosi co najmniej 2700 J/m². Jest to jednak równoznacz­ne z 90-krotnym przekroczeniem wartości MDE, wynoszącej 30 J/m². W związku z tym człowiek nie może przebywać w pomieszczeniu dezynfekowanym bezpo­średnim promieniowaniem UVC.

Zamiast bezpośredniego naświetlania powierzchni możliwe jest rozwiązanie bezpieczniejsze, polegające na zastosowaniu opraw bakteriobójczych z funkcją wymuszonego przepływu powietrza. W tych oprawach dezynfekcja powietrza odbywa się w zamkniętej obudowie - komorze uniemożliwiającej przenikanie promieniowania UVC na zewnątrz oprawy, dzięki czemu podczas procesu dezynfekcji nie występuje narażenie osób przebywających w pomieszczeniu na promieniowanie uVc. Tego typu oprawy występują w dwóch podstawowych wariantach: jednofunkcyjnym - tylko przepływowa dezynfekcja powietrza (rys. 1a) lub dwufunkcyjnym - z dodatkową funkcją dezynfekcji bezpośredniej, tzn. z do­datkowymi promiennikami UVC zamontowanymi na zewnątrz oprawy (rys. 1b).

Rys. 1. Oprawa bakteriobójcza: a) wersja jednofunkcyjna, b) wersja dwufunkcyjna

   Dezynfekcja wentylacji/klimatyzacji, filtrów i pomieszczeń pracy

Innym sposobem ochrony pomieszczenia pracy przed wirusami, w tym ko­ronawirusem typu SARS-CoV-2 - obok omówionego wcześniej naświetlania, jest stosowanie odpowiednich organizacyjnych i technicznych środków ochronnych. Pomocne są w tym instalacje wentylacji lub klimatyzacji powietrza w pomiesz­czeniach wewnątrz budynków, zapewniające częstą cyrkulację powietrza. Ich prawidłowe działanie w czasach pandemii wymaga jednak właściwej dezynfekcji powierzchni ich elementów chemicznymi preparatami dezynfekującymi, zale­canymi przez The Environmental Protection Agency (EPA).

Rodzaj i czas stosowania takich preparatów przedstawiono na stronie www. ciop.pl w komunikacie z 19 marca, który jest dostępny w dziale „Aktualności".

Wracając natomiast do zagadnienia dezynfekcji całych pomieszczeń pro­mieniowaniem UVC, należy pamiętać, że jej ogólne zasady to:

• czas trwania dezynfekcji co najmniej 30 minut
• podczas dezynfekcji w pomieszczeniu nie mogą znajdować się ludzie
• po zakończeniu dezynfekcji należy odczekać z użytkowaniem po­mieszczeń dodatkowo 30 minut - promieniowanie UVC nie może być stosowane do dezynfekcji rąk i innych części ciała człowieka.

Co więcej, dezynfekcja wewnątrz instalacji wentylacji lub klimatyzacji oraz powierzchni filtrów powietrza promieniowaniem UVC nadaje się do filtrów wysokoskutecznych typu EPA, HEPA i ULPA, z powodu ich głębokości i gęstości upakowania materiału filtracyjnego.

Instalacja wentylacji lub klimatyzacji powinna też zapewniać zadany układ ciśnień w pomieszczeniach bezwzględnie podczas każdego etapu jej pracy, bez względu na zanieczyszczenie filtrów powietrza, tryb pracy (pełna lub ograni­czona wydajność) oraz inne zakłócenia pracy instalacji.

Zasadniczymi środkami ochronnymi instalacji wentylacyjnych lub klima­tyzacyjnych są filtry powietrza. Powinny być one oznaczone i sklasyfikowane zgodnie z normami serii PN-EN ISO 16890, PN-EN ISO 29463 i PN-EN 1822-1. Filtry mogą być instalowane szeregowo w głównym ciągu instalacji wentylacyjnej lub poszczególnych przewodach instalacji.

Zużyte filtry powietrza stosowane w instalacjach wentylacyjnych lub klima­tyzacyjnych powinny być usuwane jako odpady niebezpieczne.