Archiwum

 
Streszczenia roczników
2024 - 2001
Wybierz rocznikWybierz numer


PODSTAWY I METODY OCENY ŚRODOWISKA PRACY

PIMOŚP - NUMER 1 (87) 2016




  • Akrylamid. Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy.
    ANNA JEŻEWSKA , s. 5
  • N,N-bis(2-Aminoetylo)- etylenodiamina. Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy.
    JOANNA KOWALSKA , s. 19
  • Bezwodnik ftalowy. Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy.
    AGNIESZKA WOŹNICA , s. 33
  • Cisplatyna. Zastosowanie wysokosprawnej chromatografi i cieczowej do oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy.
    MAŁGORZATA SZEWCZYŃSKA, MAŁGORZATA POŚNIAK, SYLWIA KRZEMIŃSKA , s. 47
  • N,N-Dimetyloacetamid. Oznaczanie w powietrzu środowiska pracy metodą kapilarnej chromatografi i gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną.
    AGATA WZIĄTEK, DOMINIKA ADAMUS, ŁAWOMIR BRZEŹNICKI , s. 65
  • Ftalan dibutylu. Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy.
    AGNIESZKA WOŹNICA , s. 79
  • Metotreksat. Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy.
    SŁAWOMIR BRZEŹNICKI, MARZENA BONCZAROWSKA, KAROLINA MIKOŁAJEWSKA , s. 93
  • 2-Metylo-4,6-dinitrofenol. Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy.
    ANNA JEŻEWSKA , s. 109
  • Toluilenodiizocyjanian. Oznaczanie izomerów toluilenodiizocyjanianu metodą wysokosprawnej chromatografi i cieczowej.
    MARZENA BONCZAROWSKA, SŁAWOMIR BRZEŹNICKI , s. 123
  • Sprawozdanie z działalności Międzyresortowej Komisji do spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2015 r.
    JOLANTA SKOWROŃ , s. 139
  • Akrylamid. Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy.
    ANNA JEŻEWSKA

    Akrylamid jest bezwonnym, białym i krystalicznym ciałem stałym, dobrze rozpuszczalnym w rozpuszczalnikach polarnych (woda, etanol). Jest to substancja syntetyczna stosowana w wielu dziedzinach przemysłu, głównie do produkcji poliakrylamidu. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) zaklasyfikowała akrylamid do grupy związków prawdopodobnie rakotwórczych dla ludzi.
    Celem pracy było opracowanie metody oznaczania stężeń akrylamidu w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie 1/10 ÷ 2 wartości najwyższego dopuszczalnego steżenia (NDS), zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482.
    Badania wykonano przy zastosowaniu chromatografu cieczowego (HPLC) serii 1200 firmy Agilent Technologies z detektorem diodowym (DAD), rejestrującym sygnał przy długości fali analitycznej λ = 195 nm i λ = 208 nm. Oznaczenia prowadzono w układzie faz odwróconych (faza ruchoma: woda: acetonitryl) z zastosowaniem kolumny Ultra C18 (250 x 4,6 mm o dp = 5 μm).
    Opracowana metoda oznaczania akrylamidu polega na przepuszczeniu badanego powietrza przez płuczkę ze szkłem spiekanym wypełnioną wodą. Po pobraniu próbki powietrza wodne roztwory akrylamidu analizowano chromatograficznie (HPLC-DAD). Walidację metody przeprowadzono zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482. Uzyskane krzywe kalibracyjne charakteryzują się wysoką wartością współczynnika korelacji r = 0,9999, który świadczy o liniowości wskazań detektora DAD w zakresie stężeń 0,084 ÷ 1,68 µg/ml, co odpowiada zakresowi 0,007 ÷ 0,14 mg/m3 dla próbki powietrza o objętości 120 l. Granica wykrywalności  (LOD) tej metody wynosi 0,045 ng/ml (dla λ = 208 nm) i 0,026 ng/ml (dla λ= 195 nm). Względna niepewność całkowita tej metody wynosi 11,18%.
    Opracowano prostą i tanią metodę oznaczania stężeń akrylamidu w powietrzu na stanowiskach pracy. Metoda może być stosowana do wykonywania pomiarów stężeń akrylamidu w powietrzu na stanowiskach pracy w celu oceny narażenia zawodowego, stwarzanego przez tę substancję.
    Opracowana metoda oznaczania akrylamidu w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku.



    N,N-bis(2-Aminoetylo)- etylenodiamina. Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy.
    JOANNA KOWALSKA

    N,N’-bis(2-Aminoetylo)etylenodiamina (TETA) jest żółtawą, lekko oleistą cieczą, bardzo dobrze rozpuszczalną w wodzie. N,N’-bis(2-Aminoetylo) etylenodiamina jest powszechnie stosowana jako: utwardzacz żywic epoksydowych, półprodukt przy produkcji środków pomocniczych (w przemyśle papierniczym, włókienniczym i do produkcji klejów) oraz półprodukt przy produkcji emulgatorów asfaltowych. Celem pracy było opracowanie i walidacja czułej metody oznaczania stężeń N,N’-bis(2-aminoetylo) etylenodiaminy w środowisku pracy w zakresie 1/10 ÷ 2 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN-482. Opracowana metoda oznaczania polega na przepuszczeniu badanego powietrza (zawierającego TETA) przez płuczkę wypełnioną roztworem kwasu chlorowodorowego. N,N’-bis(2-Aminoetylo)etylenodiaminę oznaczano w sposób pośredni – przez oznaczenie produktu jej reakcji
    z izotiocyjanianem 1-naftylu (NIT). Badania wykonano techniką wysokosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) przy zastosowaniu chromatografu cieczowego Agilent Technologies (Niemcy) seria 1200 z detektorem diodowym (DAD).
    Do badań wykorzystano kolumnę Ultra C18
    o wymiarach: 250 x 4,6 mm o dp = 5 μm, z przedkolumną o wymiarach: 10 x 4,0 mm (Restek, USA).
    Opracowana metoda jest liniowa (r = 0,999) w zakresie stężeń 0,6 ÷ 12 µg/ml, co odpowiada zakresowi 0,1 ÷ 2 mg/m3 dla próbki powietrza
    o objętości 60 l.
    Zastosowana metoda pobierania próbek umożliwia ilościowe pochłonięcie analitu w roztworze kwasu chlorowodorowego podczas przepuszczania badanego powietrza przez płuczkę. Opracowana metoda analityczna pozwala na selektywne oznaczenie N,N’-bis(2-aminoetylo)etylenodiaminy w powietrzu na stanowiskach pracy w obecności innych amin. Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją i dokładnością, spełnia wymagania zawarte w normie europejskiej PN-EN 482 dla procedur dotyczących oznaczania czynników chemicznych. Metoda może być wykorzystana do oceny narażenia zawodowego na N,N’-bis(2-aminoetylo)etylenodiaminę w powietrzu na stanowiskach pracy.
    Opracowana metoda oznaczania N,N’-bis(2-aminoetylo)etylenodiaminy w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku



    Bezwodnik ftalowy. Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy.
    AGNIESZKA WOŹNICA

    Bezwodnik ftalowy jest krystalicznym ciałem stałym. Związek jest ważnym półproduktem w przemyśle chemicznym. Bezwodnik ftalowy jest substancją: szkodliwą, drażniącą i uczulającą.
    Celem pracy było opracowanie nowej metody oznaczania stężeń bezwodnika ftalowego w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie od 1/10 do 2 wartości najwyższego dopuszczalnego stezenia (NDS), zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482.
    Badania wykonano stosując chromatograf cieczowy (HPLC) serii 1200 firmy Agilent Technologies z detektorem diodowym (DAD). Oznaczenia prowadzono w układzie faz odwróconych – faza ruchoma: acetonitryl: roztwór kwasu fosforowego(V) z zastosowaniem kolumny Ultra C18(250 x 4,6 mm o dp = 5 μm).
    Metoda polega na: zatrzymaniu obecnego w powietrzu bezwodnika ftalowego na filtrze z włókna szklanego z naniesioną 3,4-dimetoksybenzyloaminą i ftalanem dioktylu, ekstrakcji utworzonej pochodnej wodnym roztworem amoniaku i analizie chromatograficznej otrzymanego roztworu.
    Na podstawie wyników przeprowadzonych badań ustalono warunki oznaczania bezwodnika ftalowego w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie stężeń 0,1 ÷ 2 mg/m³. Walidację metody przeprowadzono zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482.
    Uzyskano następujące dane walidacyjne:
    − granica
    wykrywalności, LOD    9,91 ng/ml
                                   (0,000137 mg/m3
                                   dla próbki
    powietrza 720 l)
    − granica
    oznaczalności, LOQ    29,74 ng/ml
                                   (0,000413 mg/m3
                                   dla próbki
                                   powietrza 720 l)

    − całkowita
    precyzja badania        5,31%
    − względna
    niepewność całkowita  11,63%.

    Metoda analityczna umożliwia selektywne oznaczanie bezwodnika ftalowego w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie stężeń od 0,1 mg/m3 (1/10 wartości NDS) w obecności substancji współwystępujących w badanym powietrzu. Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją i dokładnością, spełnia wymagania zawarte w normie europejskiej PN-EN 482 dla procedur oznaczania czynników chemicznych. Opracowaną metodę oznaczania bezwodnika ftalowego zapisano w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku.



    Cisplatyna. Zastosowanie wysokosprawnej chromatografi i cieczowej do oznaczania w powietrzu na stanowiskach pracy.
    MAŁGORZATA SZEWCZYŃSKA, MAŁGORZATA POŚNIAK, SYLWIA KRZEMIŃSKA

    Leki cytostatyczne są specyficzną grupą leków stosowanych w chemioterapii, których szkodliwe działanie na pacjentów poddawanych leczeniu jest stosunkowo dobrze poznane. Brak jest jednak danych o szkodliwych skutkach oddziaływania tych substancji chemicznych na osoby narażone podczas przygotowywania i stosowania cytostatyków. Celem badań było opracowanie metody umożliwiającej oznaczanie frakcji wdychalnej aerozolu cisplatyny (CP) w powietrzu środowiska pracy na poziomie 0,2 μg/m3, tj. około 1/10 proponowanej przez American Conference of Governmental Industrial Hygienists (ACGIH) wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), która wynosi 2 μg/m3.
    Metoda polega na wyodrębnieniu frakcji wdychalnej aerozolu cisplatyny (CP) z powietrza na filtrze z włókna szklanego, ekstrakcji analitu wodą destylowaną, a następnie, po przeprowadzeniu w pochodną z dietylotiokarbaminianem sodu (NaDDTC), analizie chromatograficznej otrzymanego roztworu. Do oznaczania zastosowano metodę wysokosprawnej chromatografii cieczowej z detekcją ektrofotometryczną. Analizy prowadzono w układzie faz odwróconych (faza ruchoma – metanol: woda) z zastosowaniem kolumny analitycznej wypełnionej modyfikowanym żelem krzemionkowym (C18).
    Na podstawie wyników przeprowadzonych badań ustalono zakres pomiarowy metody 0,03 ÷  10 µg/ml, co dało 0,18 ÷ 62,5 µg/m3 przy pobieraniu 960 l oraz 0,25 ÷ 83,3 µg/m3 przy pobieraniu 720 l powietrza. W tym zakresie pomiarowym uzyskana krzywa kalibracji miała przebieg liniowy, o czym świadczy współczynnik regresji na poziomie 0,996. Całkowita precyzja badania wynosiła 6,25%, a niepewność rozszerzona metody była na poziomie 27,71.
    Uzyskane wyniki i parametry walidacyjne potwierdzają przydatność nowo opracowanej metody oznaczania cisplatyny do oznaczania stężeń tej substancji chemicznej w powietrzu na stanowiskach pracy w celu oceny narażenia zawodowego w szerokim zakresie stężeń 0,03 ÷ 10 µg/ml. Opracowana metoda oznaczania  została zapisana w postaci procedury analitycznej (zamieszczonej w załączniku) w zakresie pomiarowym  0,03 ÷ 0,5 µg/ml, co  odpowiada 0,1 ÷ 1,6 wartości NDS przy pobieraniu 960 l powietrza oraz  0,125 ÷ 2 wartości NDS przy pobieraniu 720 l powietrza.



    N,N-Dimetyloacetamid. Oznaczanie w powietrzu środowiska pracy metodą kapilarnej chromatografi i gazowej z detekcją płomieniowo-jonizacyjną.
    AGATA WZIĄTEK, DOMINIKA ADAMUS, ŁAWOMIR BRZEŹNICKI

    N,N-Dimetyloacetamid (DMAC) jest bezbarwną cieczą o charakterystycznym aminowym zapachu. Substancja ta miesza się z większością polarnych i niepolarnych rozpuszczalników organicznych, jak również z wodą. Jest wykorzystywana jako rozpuszczalnik w przemyśle tworzyw sztucznych i włókien syntetycznych, a także w przemyśle farmaceutycznym i kosmetycznym. Narażenie na pary i aerozole N,N-dimetyloacetamidu odbywa się drogą: oddechową, pokarmową oraz przez skórę. Narażenie inhalacyjne na N,N-dimetyloacetamid może powodować kaszel i duszności. Pary i roztwory N,N-dimetyloacetamidu mogą powodować podrażnienia i oparzenia skóry.
    Celem pracy było opracowanie odpowiednio czułej metody oznaczania N,N-dimetyloacetamidu w powietrzu na stanowiskach pracy, umożliwiającej, zgodne z wymaganiami zawartymi w normie PN-EN 482, oznaczanie stężeń N,N-dimetyloacetamidu w zakresie 1/10 ÷ 2 wartości NDS.Wszystkie badania wykonano przy zastosowaniu chromatografu gazowego firmy Hewlett Packard model 6890 wyposażonego w detektor płomieniowo-jonizacyjny (FID) oraz kolumny analitycznej ZB-WAX 60 m x 0,32 mm x 0,5 µm.
    Opracowana metoda oznaczania N,N-dimetyloacetamidu polega na: adsorpcji par związku na żelu krzemionkowym, desorpcji metanolem oraz chromatograficznej analizie uzyskanych roztworów. Metoda umożliwia selektywne oznaczanie N,N-dimetyloacetamidu w zakresie stężeń odpowiednio 1 ÷ 70 mg/m3 (dla próbki powietrza o objętości 20 l). Granica oznaczalności (LOQ) tej metody wynosi 3,14 µg/ml.
    Opracowaną metodę  oznaczania N,N-dimetyloacetamidu, zapisaną w  postaci procedury  analitycznej, zamieszczono w  załączniku. Metoda spełnia kryteria zawarte w normie PN-EN 482 dotyczące: czułości oznaczeń, precyzji i dokładności.



    Ftalan dibutylu. Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy.
    AGNIESZKA WOŹNICA

    Ftalan dibutylu (DBP) jest bezbarwną cieczą o charakterystycznym dla estrów zapachu. Substancja znalazła zastosowanie w przemyśle, jako dodatek zmiękczający do: żywic, tworzyw sztucznych, polimerów (PCV), uszczelniaczy, klejów, spoiw oraz tuszy drukarskich. Ftalan dibutylu może wnikać do organizmu przez układ oddechowy i pokarmowy. Jest substancją o możliwym szkodliwym działaniu na rozrodczość i dziecko w łonie matki oraz może działać szkodliwie na płodność.  Celem pracy było opracowanie metody oznaczania frakcji wdychalnej ftalanu dibutylu, która umożliwi oznaczanie stężeń ftalanu dibutylu w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie od 1/10 do 2 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), (0,5 ÷ 10 mg/m3).
    W badaniach zastosowano chromatograf gazowy (GC) z detektorem płomieniowo-jonizacyjnym (FID) wyposażony w kolumnę kapilarną HP-INNOWAX o wymiarach: 60 m x 0,25 mm o dp = 0,15 µm. Metoda polega na: zatrzymaniu ftalanu dibutylu na filtrze z włókna szklanego, ekstrakcji etanolem i analizie chromatograficznej otrzymanego roztworu. Zastosowanie do analizy kolumny HP-INNOWAX pozwala na selektywne oznaczenie ftalanu dibutylu w obecności innych związków. Średnia wydajność odzysku ftalanu dibutylu z filtra wyniosła 96%. Uzyskane krzywe kalibracyjne charakteryzują się wysoką wartością współczynnika korelacji (r = 1), który świadczy o liniowości wskazań detektora FID w zakresie stężeń 0,12 ÷ 2,4 mg/ml, co odpowiada zakresowi 0,5 ÷ 10 mg/m3 dla próbki powietrza o objętości 720 l. Granica wykrywalności (LOD) tej metody wynosi 24,72 ng/ml, granica oznaczalności (LOQ) – 74,17 ng/ml. Metoda analityczna umożliwia selektywne oznaczanie stężeń frakcji wdychalnej ftalanu dibutylu  w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie stężeń od 0,5 mg/m3 (1/10 wartości NDS) w obecności innych związków. Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją i dokładnością, spełnia wymagania zawarte w normie europejskiej PN-EN 482 dla procedur dotyczących oznaczania czynników chemicznych. Opracowaną metodę oznaczania ftalanu dibutylu zapisano w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku.



    Metotreksat. Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy.
    SŁAWOMIR BRZEŹNICKI, MARZENA BONCZAROWSKA, KAROLINA MIKOŁAJEWSKA

    Metotreksat (MTX) w temperaturze pokojowej występuje w postaci krystalicznego proszku o intensywnej żółtej barwie i delikatnym zapachu, charakterystycznym dla związków aromatycznych.  Związek ten stosuje się jako lek cytostatyczny w terapii chorób nowotworowych. Zawodowe narażenie na metotreksat występuje podczas produkcji leku oraz w trakcie jego przygotowania i podawania w oddziałach chemioterapii. Inhalacyjne narażenie na metotreksat może powodować podrażnienie oczu i błon śluzowych nosa. Innymi  szkodliwymi objawami działania metotreksatu są: dreszcze i gorączka, pocenie się, bóle stawów i mięśni, zmniejszenie odporności na zakażenia, posocznica, zakażenia górnych dróg oddechowych, osteoporoza, hipogammaglobulinemia, zapalenie pęcherza moczowego, trudności w oddawaniu moczu, upławy, cukrzyca, a nawet nagła śmierć. Narażenie na metotreksat może również powodować: zahamowanie czynności szpiku, uszkodzenie wątroby oraz upośledzenie płodności.
    Z uwagi na rosnące stosowanie metotreksatu liczba osób narażonych na ten lek może sięgać w Polsce kilku tysięcy osób.
    Celem pracy było opracowanie i walidacja metody oznaczania stężeń metotreksatu w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie od 1/10 do 2 zaproponowanej wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482.
    Do badań wykorzystano zestaw do wysokosprawnej chromatografii cieczowej z tandemową detekcją mas.  Rozdziałów chromatograficznych dokonywano przy zastosowaniu kolumny analitycznej Supelcosil LC-18 150 x 3 mm o uziarnieniu 5 µm, którą wymywano mieszaniną metanolu i wody z dodatkiem kwasu mrówkowego.
    Metoda polega na: zatrzymaniu obecnego w powietrzu metotreksatu na filtrze z włókna szklanego, ekstrakcji filtra za pomocą mieszaniny metanol: woda z dodatkiem (0,1%-procentowego kwasu mrówkowego) i chromatograficznej analizie otrzymanego roztworu z użyciem zestawu HPLC-MS/MS.
    Zaproponowany sposób ekstrakcji metotreksatu z filtrów umożliwia pełny odzysk analitu. Średnia (dla trzech stężeń) wartość współczynnika odzysku wynosi 90%. Zależność wskazań detektora mas w funkcji stężeń metotreksatu ma charakter liniowy (r = 0,999) w zakresie stężeń 0,00007 ÷ 0,0028 mg/m3 (dla próbki powietrza 720 l). Obliczone granice wykrywalności i oznaczania ilościowego wynoszą odpowiednio 0,0013 i 0,0044 µg/ml.
    Opisana w niniejszym artykule metoda zapewnia, dzięki zastosowaniu techniki HPLC-MS/MS, możliwość specyficznego i selektywnego oznaczenia metotreksatu w obecności innych związków na poziomie 0,00007 mg/m3, tj. na poziomie na poziomie mniej niż 1/10 zaproponowanej wartości NDS. Zapisaną  w formie przepisu analitycznego metodę oznaczania metotreksatu – charakteryzującą się dużą precyzją i dokładnością, a także spełniającą wymagania zawarte w normie PN EN 482 stawiane procedurom oznaczania czynników chemicznych w celach oceny narażenia zawodowego – zamieszczono  w załączniku.



    2-Metylo-4,6-dinitrofenol. Oznaczanie w powietrzu na stanowiskach pracy.
    ANNA JEŻEWSKA

    2-Metylo-4,6-dinitrofenol (DNOC) jest żółtym ciałem stałym. Substancja ta działa: owadobójczo, grzybobójczo i chwastobójczo. Obecnie 2-metylo-4,6-dinitrofenol jest stosowany głównie jako inhibitor polimeryzacji oraz produkt pośredni w przemyśle chemicznym. Jest substancją bardzo toksyczną dla ludzi.
    Celem pracy było opracowanie nowej metody oznaczania stężeń 2-metylo-4,6-dinitrofenolu w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie od 1/10 do 2 wartości NDS zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482.
    Badania wykonano, stosując chromatograf cieczowy (HPLC) serii 1200 firmy Agilent Technologies z detektorem diodowym (DAD). Oznaczenia prowadzono w układzie faz odwróconych (faza ruchoma: metanol: roztwór kwasu octowego) z zastosowaniem kolumny Ultra C18  (250  x  4,6 mm o dp = 5 μm).
    Opracowana metoda oznaczania 2-metylo-4,6-dinitrofenolu polega na przepuszczeniu badanego powietrza przez rurkę szklaną wypełnioną żelem krzemionkowym. Próbki desorbowano metanolem i poddano analizie chromatograficznej (HPLC-DAD). Na podstawie wyników badań ustalono warunki oznaczania 2-metylo-4,6-dinitrofenolu w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie stężeń 0,005 ÷ 0,1 mg/m³. Walidację metody przeprowadzono zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482. Uzyskano następujące dane walidacyjne:
    − zakres
    pomiarowy              0,005 ÷ 0,1 mg/m3
    − granica
    wykrywalności, LOD      1,55 ng/ml
    − granica
    oznaczalności, LOQ        4,66 ng/ml,
    − całkowita
    precyzja badania             5,24 %,
    − względna niepewność
    całkowita            11,5 %.
    Opracowana metoda analityczna umożliwia selektywne oznaczanie 2-metylo-4,6-dinitrofenolu w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie stężeń od 0,005 mg/m3 (1/10 wartości NDS) w obecności substancji współwystępujących – fenoli i krezoli. Metoda charakteryzuje się dobrą precyzją i dokładnością, spełnia wymagania zawarte w normie europejskiej PN-EN 482 dla procedur dotyczących oznaczania czynników chemicznych. Opracowana metoda oznaczania 2-metylo-4,6-dinitrofenolu w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku.



    Toluilenodiizocyjanian. Oznaczanie izomerów toluilenodiizocyjanianu metodą wysokosprawnej chromatografi i cieczowej.
    MARZENA BONCZAROWSKA, SŁAWOMIR BRZEŹNICKI

    Toluilenodiizocyjanian (TDI) stosowany w przemyśle występuje w postaci bezbarwnej lub jasnożółtej cieczy o ostrym zapachu i stanowi mieszaninę dwóch izomerów – diizocyjanianu tolueno-2,4-diylu (2,4-TDI) oraz diizocyjanianu tolueno-2,6-diylu (2,6-TDI). Związki te są stosowane jako monomery do produkcji tworzyw poliuretanowych i wykorzystywane w takich gałęziach przemysłu, jak: budownictwo, przemysł meblarski, samochodowy, stoczniowy czy chemiczny. Narażenie na izocyjaniany może powodować silne podrażnienia: błon śluzowych górnych i dolnych dróg oddechowych oraz oczu, a także ataki astmy oskrzelowej.
    Celem pracy było opracowanie odpowiednio czułej metody oznaczania izomerów toluilenodiizocyjanianu w powietrzu na stanowiskach pracy w zakresie od 1/10 do 2 wartości najwyższego dopuszczalnego stężenia (NDS), zgodnie z wymaganiami zawartymi w normie europejskiej PN-EN 482:2012.
    Badania wykonano przy zastosowaniu chromatografu cieczowego Waters Alliance z detektorem spektrofluorymetrycznym i kolumny Supelcosil RP-Amide 150 x 2,1 mm o uziarnieniu 5 µm.
    Metoda polega na: zatrzymaniu obecnych w powietrzu izomerów toluilenodiizocyjanianu na filtrze z włókna szklanego nasączonego roztworem 1-(2-pyridylo)piperazyny (1,2-PP), ekstrakcji powstałych pochodnych za pomocą mieszaniny acetonitrylu i dimetylosulfotlenku oraz chromatograficznym oznaczeniu stężeń badanych związków. Średnia wartość współczynnika odzysku (dla trzech stężeń)  dla diizocyjanianu tolueno-2,4-diylu (2,4-TDI) i diizocyjanianu tolueno-2,6-diylu (2,6-TDI) wynosi odpowiednio: 103,4 i 101,8%. Zależność wskazań detektora spektrofluorymetrycznego od analizowanych stężeń izomerów toluilenodiizocyjanianu ma charakter liniowy (r = 0,999) w zakresie stężeń 0,028 ÷ 2,8 µg/2 ml (0,00014 ÷ 0,014 mg/m3 dla próbki powietrza 200 l). Granica oznaczania ilościowego dla di-izocyjanianu tolueno-2,4-diylu i diizocyjanianu tolueno-2,6-diylu wynosi odpowiednio: 0,0006 i 0,0003 μg/ml.
    Opisana w niniejszym artykule metoda pozwala na selektywne oznaczanie izomerów toluilenodiizocyjanianu w obecności innych diizocyjanianów. Zapisana w formie przepisu analitycznego metoda oznaczania izomerów toluilenodiizocyjanianu spełnia wymagania zawarte w normie europejskiej PN-EN 482:2012 pod kątem czułości oznaczeń, precyzji i dokładności. Opracowana metoda oznaczania izomerów toluilenodiizocyjanianu w powietrzu na stanowiskach pracy została zapisana w postaci procedury analitycznej, którą zamieszczono w załączniku.



    Sprawozdanie z działalności Międzyresortowej Komisji do spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2015 r.
    JOLANTA SKOWROŃ

    Międzyresortowa Komisja do spraw Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy w 2015 r. spotykała się cztery  razy. Na posiedzeniach rozpatrywano: dopuszczalne poziomy narażenia zawodowego dla  10 substancji chemicznych, uzasadnienia propozycji nowelizacji wartości najwyższych dopuszczalnych natężeń (NDN) dla pól elektromagnetycznych w kontekście wdrożenia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/35/UE oraz propozycję zmiany zapisów dotyczących pyłowych czynników szkodliwych dla zdrowia ujętych w załączniku nr 1 części B do rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 6.06.2014 r.
    Międzyresortowa Komisja przyjęła i przedłożyła ministrowi właściwemu do spraw pracy cztery wnioski w następującym zakresie: wprowadzenia 2 nowych substancji o działaniu rakotwórczym (Carc. 1B) do wykazu wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń chemicznych czynników szkodliwych dla zdrowia: 3,3’-dimetoksybenzydynę, karbaminian etylu wprowadzenia do wykazu zmian wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń chemicznych czynników szkodliwych dla zdrowia dla 8 substancji chemicznych: związków chromu(VI), 1,4-dichlorobenzenu, 2-etyloheksan-1-olu, ftalanu dietylu, octanów: n-, sec- oraz izo-butylu i wodorku litu wprowadzenia do załącznika nr 1 w części A wykazu „Substancje chemiczne” oraz  zapisu dotyczącego pyłowych czynników szkodliwych dla zdrowia uzgodnionych na 80. posiedzeniu Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN w dniu 23.09.2015 r. W punkcie dotyczącym pyłów drewna Komisja przyjęła uproszczony zapis, pozostawiając tylko pyły dębu i buku, których działanie rakotwórcze  zostało udowodnione epidemiologicznie, do czasu, aż zostaną opublikowane nowe wyniki badań w tym obszarze oraz zostanie opracowana nowa dokumentacja: (a) pyły drewna – frakcja wdychalna NDS: 4 mg/m3; (b) pyły drewna buku i dębu – frakcja wdychalna NDS: 2 mg/m3(wniosek nr 96)usunięcia zapisów w odnośniku „Uwagi” umieszczonych w załączniku nr 1 pod wykazem w części B. Pyły: „definicja frakcji wdychalnej odpowiada definicji pyłu całkowitego oraz definicja frakcji respirabilnej  odpowiada definicji pyłu respirabilnego” (wniosek nr 96).
    Wartości dopuszczalnych stężeń dla 1,2-dimetoksyetanu (NDS:  10 mg/m3; NDSCh: nie ustalono) oraz propano-1,2-diolu (glikolu propylenowego – frakcja wdychalna i pary; NDS: 100 mg/m3; NDSCh: nie ustalono) zaproponowane przez Zespół Ekspertów ds. Czynników Chemicznych zostały przyjęte przez Międzyresortową Komisję ds. NDS i NDN na 81. posiedzeniu w dniu 12.11. 2015 r., ale będą wnioskowane do wprowadzenia ich wartości do rozporządzenia ministra właściwego do spraw pracy po opracowaniu metod oznaczania ich stężeń w powietrzu środowiska pracy w 2016 r.
    W 2015 r. opracowano i wydano XXXI rocznik kwartalnika Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy, w którym opublikowano: 5 artykułów problemowych, 11 monograficznych dokumentacji substancji chemicznych,  8 metod oznaczania stężeń w powietrzu środowiska pracy niebezpiecznych substancji chemicznych, procedurę pomiaru hałasu ultradźwiękowego oraz sprawozdanie z działalności Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN w 2014 r., a także indeksy: artykułów problemowych, monograficznych dokumentacji oraz metod oznaczania stężeń substancji chemicznych w powietrzu na stanowiskach pracy i procedur oznaczania poziomu natężeń czynnikow fizycznych opublikowanych w latach 2000-2015.
    W 2016 r. są zaplanowane trzy posiedzenia Międzyresortowej Komisji ds. NDS i NDN (w marcu, czerwcu i we wrześniu), na których będą dyskutowane i ustalane wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń dla około 13 substancji chemicznych. W Komisji oraz zespołach Komisji będą kontynuowane prace nad dostosowaniem polskiego wykazu wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń do projektu dyrektywy ustalającej 4. wykaz wskaźnikowych dopuszczalnych wartości narażenia zawodowego, propozycjami wartości wiążących oraz pracami prowadzonymi w SCOEL.