Wielkości służące do oceny narażenia na drgania ogólne

Podstawowymi wielkościami służącymi do oceny narażenia na drgania miejscowe są: wartość dominująca skutecznych skorygowanych przyspieszeń drgań, oraz 8-godzinna (dzienna) ekspozycja na drgania dla dominującego kierunku drgań.

Wartość dominująca skutecznych skorygowanych przyspieszeń drgań (a_w,30min,max) stosowana jest do oceny krótkotrwałego narażenia na drgania (dla czynności o czasach trwania 30 minut i krócej). Wyznaczana jest ona zgodnie z zależnością: 

gdzie:

n - liczba wykonywanych czynności w narażeniu na drgania,
i - numer czynności wykonywanej w narażeniu na drgania,
l - kierunek drgań (x, y lub z),
a_wli - skuteczne, skorygowane  przyspieszenia drgań wyznaczone dla kierunku l z uwzględnieniem właściwych współczynników kierunkowych (1,4a_wxi, 1,4a_wyi, a_wzi)

Gdy całkowity czas narażenia pracownika na drgania t przekracza 30 minut, do oceny narażenia drgania ogólne wykorzystuje się wielkość nazywaną 8-godzinną (lub inaczej dzienną) ekspozycją na drgania obliczaną dla każdego kierunku drgań zgodnie z zależnością:

gdzie:
n - liczba wykonywanych czynności w narażeniu na drgania,
i - numer czynności wykonywanej w narażeniu na drgania,
l - kierunek drgań (x, y lub z),
k_x = k_y = 1,4, dla kierunków x i y; k_z = 1 dla kierunku z,
t_i - czas wykonywania i-tej czynności,
a_wli -  wartość skorygowana przyspieszenia drgań, zmierzona w kierunku x, y i z dla i-tej czynności w narażeniu na drgania.

Ocena narażenia na drgania ogólne przeprowadzana jest  na podstawie największej wartości 8-godzinnej ekspozycji wybranej spośród ekspozycji wyznaczonych dla trzech kierunków: max{A_x(8), A_y(8), A_z(8)}

 

„WARTOŚCI DZIAŁANIA”

 

Gdy wartość wielkości charakteryzującej  drgania mechaniczne przekroczy „wartość działania”, pracodawca jest zobowiązany podjąć określone w przepisach prawa działania mające na celu ograniczenie ryzyka zawodowego związanego z działaniem drgań. Wartości działania dla wielkości charakteryzujących  drgania mechaniczne w środowisku pracy zostały podane w załączniku do rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne (Dz. U. 2005, nr 157, poz. 1318). Wartości progów działania dla hałasu podano w tabeli 1.

Tabela 1.  "Wartości działania" dla wielkości charakteryzujących drgania mechaniczne.

Rodzaj drgań	Wielkość charakteryzująca drgania mechaniczne w środowisku pracy	Wartość  działania
drgania działające przez kończyny górne (drgania miejscowe)	Ekspozycja dzienna A(8) wyrażona w postaci równoważnej energetycznie dla 8 godzin działania sumy wektorowej skutecznych, ważonych częstotliwościowo przyspieszeń drgań, wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych (ahwx, ahwy, ahwz)	2,5 m/s2
drgania o działaniu ogólnym (drgania ogólne)	Ekspozycja dzienna A(8) wyrażona w postaci równoważnego energetycznie dla 8 godzin działania skutecznego, ważonego częstotliwościowo przyspieszenia drgań, dominującego wśród przyspieszeń drgań, wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych z uwzględnieniem właściwych współczynników (1,4awx, 1,4awy, awz)	0,5 m/s2

WARTOŚCI DOPUSZCZALNE (NDN)

Wielkości charakteryzujące drgania mechaniczne w środowisku pracy oraz wartości największych dopuszczalnych natężeń (NDN) dla tych wielkości zostały określone w załączniku do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (Dz. U. 2014 r. poz. 817 ostatnia zm. Dz. U. 2017 r. Nr 0 poz. 1348. Zgodnie z tym rozporządzeniem drgania działające na organizm człowieka przez kończyny górne (drgania miejscowe) są charakteryzowane przez:

• ekspozycję dzienną (A(8)), wyrażoną w postaci równoważnej energetycznie dla 8 godzin działania sumy wektorowej skutecznych, ważonych częstotliwościowo przyspieszeń drgań, wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych (a_hwx, a_hwy, a_hwz),
• ekspozycję trwającą 30 minut i krócej, wyrażoną w postaci sumy wektorowej skutecznych, ważonych częstotliwościowo przyspieszeń drgań (a_{hv, 30min}) wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych (a_hwx, a_hwy, a_hwz),

natomiast drgania o ogólnym działaniu na organizm człowieka (drgania ogólne) są charakteryzowane przez:

• ekspozycję dzienną (A(8)), tj. największą spośród ekspozycji wyznaczonych dla trzech kierunków: max{A_x(8), A_y(8), A_z(8)}, wyrażoną w postaci równoważnego energetycznie dla 8 godzin działania skutecznego, ważonego częstotliwościowo przyspieszenia drgań
• ekspozycję trwającą 30 minut i krócej, wyrażoną w postaci skutecznego, ważonego częstotliwościowo przyspieszenia drgań (a_w,30min), dominującego wśród przyspieszeń drgań, wyznaczonych dla trzech składowych kierunkowych z uwzględnieniem właściwych współczynników (1,4a_wx, 1,4a_wy, a_wz).

Dopuszczalne wartości drgań mechanicznych nie mogą przekraczać wartości podanych w Tabeli 2.

Tabela 2.  Wartości dopuszczalne (NDN) drgań mechanicznych.

Rodzaj drgań	Wielkość charakteryzująca drgania mechaniczne w środowisku pracy	Wartość dopuszczalna
Drgania działające przez kończyny górne (drgania miejscowe)	Dzienna ekspozycja na drgania, A(8)	2,8 m/s2
	Krótkotrwała ekspozycja na drgania, ahv, 30min	11,2 m/s2
drgania o działaniu ogólnym (drgania ogólne)	Dzienna ekspozycja na drgania, A(8)	0,8 m/s2
	Krótkotrwała ekspozycja na drgania, aw, 30min	3,2 m/s2

Podane powyżej wartości NDN drgań stosuje się, jeżeli inne szczegółowe przepisy nie określają wartości niższych. W przepisach szczegółowych określone zostały wartości dopuszczalne dla drgań mechanicznych odnoszące się do osób młodocianych oraz kobiet w ciąży

W rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 5 lipca 2005 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie wykazu prac wzbronionych młodocianym i warunków ich zatrudniania przy niektórych z tych prac (Dz. U. 2005, nr 136, poz. 1145, ostatnia zmiana Dz. U. 2015 nr 0 poz. 929 2015.07.15 ) podano wartości dopuszczalne drgań dla młodocianych. Zgodnie z tym rozporządzeniem wzbronione jest zatrudnianie młodocianych na stanowiskach pracy, na których wartości drgań przekraczają wartości dopuszczalne podane w tabeli 3.

Tabela 3.  Wartości dopuszczalne drgań mechanicznych dla pracowników młodocianych.

Rodzaj drgań	Wielkość charakteryzująca drgania mechaniczne w środowisku pracy	Wartość dopuszczalna
drgania działające przez kończyny górne (drgania miejscowe)	Dzienna ekspozycja na drgania, A(8)	1,0 m/s2
	Krótkotrwała ekspozycja na drgania, ahv, 30min	4,0 m/s2
drgania o działaniu ogólnym (drgania ogólne)	Dzienna ekspozycja na drgania, A(8)	0,19 m/s2
	Krótkotrwała ekspozycja na drgania, aw, 30min	0,76 m/s2

W rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 3 kwietnia 2017 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią. (Dz. U. 2017 poz. 796 podano wartości dopuszczalne drgań dla kobiet w ciąży. Zgodnie z tym rozporządzeniem wzbronione jest zatrudnianie kobiet w ciąży w warunkach narażenia na  drgania ogólne oraz w  warunkach narażenia na drgania działające przez kończyny górne, którego wartości przekraczają wartości dopuszczalne podane w tabeli 4.

Tabela 4.  Wartości dopuszczalne drgań mechanicznych dla kobiet w ciąży.

Rodzaj drgań	Wielkość charakteryzująca drgania mechaniczne w środowisku pracy	Wartość dopuszczalna
drgania działające przez kończyny górne (drgania miejscowe)	Dzienna ekspozycja na drgania, A(8)	1,0 m/s2
	Krótkotrwała ekspozycja na drgania, ahv, 30min	4,0 m/s2
drgania o działaniu ogólnym (drgania ogólne)	Dzienna ekspozycja na drgania, A(8)	Praca wzbroniona
	Krótkotrwała ekspozycja na drgania, aw, 30min

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

Ocena ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na drgania mechaniczne polega przede wszystkim na odniesieniu wyznaczonych wartości wielkości charakteryzujących dzienną i/lub krótkotrwałą ekspozycję na drgania mechaniczne (ogólne i miejscowe) w środowisku pracy do ich wartości dopuszczalnych. Należy przy tym uwzględnić czy pracownik, dla którego dokonywana jest ocena należy do grupy szczególnego ryzyka (osoba młodociana lub kobieta w ciąży). Oceniając ryzyko zawodowe można przyjąć zasadę opisaną w normie PN-N-18002 "Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy". Zgodnie z tą zasadą przyjęto, że  ryzyko małe i średnie jest ryzykiem akceptowalnym, ryzyko duże – jest nie akceptowalne. Ryzyko najczęściej określa się na podstawie krotności (k) zmierzonej wartości w stosunku do określonej dla niej wartości NDN:

Oceniając ryzyko zawodowe związane z drganiami miejscowymi dokonuje się porównania wyznaczonej wartości 8-godzinnej ekspozycji na drgania, A(8) z wartością dopuszczalną A(8)_dop i /lub maksymalnej wartości sumy wektorowej skutecznych ważonych przyspieszeń drgań a_hv,30min,max z wartością dopuszczalną a_hv,30min,dop. Odpowiednie krotności wartości NDN opisane będą zatem wzorami: