PROGRAM WIELOLETNI

„Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”- IV etap (2017-2019)

Etap IV programu wieloletniego stanowi kontynuację programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy”, którego etap I został ustanowiony uchwałą nr 117/2007 Rady Ministrów z dnia 3 lipca 2007 r. do realizacji w latach 2008-2010, etap II uchwałą nr 154/2010 Rady Ministrów z dnia 21 września 2010 r. do realizacji w latach 2011-2013, a etap III uchwałą nr 126/2013 Rady Ministrów z dnia 16 lipca 2013 r. do realizacji w latach 2014-2016.

Program ten spełnia od 2008 r. funkcję strategii krajowej w zakresie tworzenia odpowiednich warunków pracy chroniących życie i zdrowie zatrudnionych.

Podstawa prawna

Uchwała nr 203/2015 Rady Ministrów z dnia 26 października 2015 r. w sprawie ustanowienia programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” - IV etap, okres realizacji: lata 2017-2019. Nadzór nad realizacją Programu sprawuje Minister Rodziny Pracy i Polityki Społecznej.

Funkcja Koordynatora Programu została powierzona Centralnemu Instytutowi Ochrony Pracy – Państwowemu Instytutowi Badawczemu i jest sprawowana przez Dyrektora Instytutu – prof. dr hab. med. Danutę Koradecką.

Sekretarzem Naukowym Programu został dr hab. inż. Wiktor Marek Zawieska – Zastępca Dyrektora ds. Techniki i Wdrożeń.

Podstawy programowe

Zakres tematyczny w IV etapie programu wieloletniego „Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy” jest zgodny z kierunkami badań naukowych i prac rozwojowych określonych w dokumentach międzynarodowych i krajowych dotyczących zadań oraz kierunków działań państwa w tej dziedzinie. W szczególności IV etap Programu uwzględnia priorytety działań, postulaty oraz wyzwania naukowe zawarte w następujących dokumentach:

A) międzynarodowych

1. Strategia EUROPA 2020 na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu
2. Strategiczne ramy UE w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP) na lata 2014-2020”.
3. Inicjatywa Komisji Europejskiej: Safer and Healthier Work for All - Modernisation of the EU Occupational Safety and Health Legislation and Policy
4. Raport EU-OSHA pt. “Priorities for occupational safety and health research in Europe: 2013-2020” (“Priorytety w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w Europie: 2013-2020”).
5. Raport sieci PEROSH (Partnership for European Research in Occupational Safety and Health) pt. „Sustainable workplaces of the future – European research challenges for occupational safety and health” („Trwałe miejsca pracy w przyszłości – wyzwania naukowe w Unii Europejskiej w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy”), 2012 r.
6. „Horyzont 2020” – program ramowy Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych i innowacji (2014–2020).
7. Raport pt. „Nanosafety in Europe 2015-2025: Towards Safe and Sustainable Nanomaterials and Nanotechnology Innovations”, NanoSafety Cluster („Nanobezpieczeństwo w Europie w latach 2015-2025: W kierunku bezpiecznych i trwałych nanomateriałów i innowacji w dziedzinie nanotechnologii”, Unijny Klaster Nanobezpieczeństwo), 2013 r.
8. Raport pt. „Factories of the future. Multi-annual roadmap for the contractual PPP under Horizon 2020” (“Fabryki przyszłości. Wieloletnia mapa drogowa partnerstwa publiczno-prywatnego w ramach Horyzontu 2020”), European Factories of the Future Research Association (EFFRA), 2013

B) krajowych

1. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju. Polska 2030. Trzecia Fala Nowoczesności - załącznik do uchwały nr 16 Rady Ministrów z dnia 5 lutego 2013 r.
2. Strategia Rozwoju Kraju 2020 - załącznik do uchwały nr 157 Rady Ministrów z dnia 25 września 2012 r.
3. Krajowy Program Badań. Założenia polityki naukowo-technicznej i innowacyjnej państwa - załącznik do uchwały nr 164/2011 Rady Ministrów z dnia 16 sierpnia 2011 r.
4. Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020 - załącznik do uchwały nr 104 Rady Ministrów z dnia 18 czerwca 2013 r.
5. Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki „Dynamiczna Polska 2020” - załącznik do uchwały nr 7 Rady Ministrów z dnia 15 stycznia 2013 r.
6. Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030 r.) - załącznik do uchwały nr 8 Rady Ministrów z dnia 14 lutego 2017 r.

Cel główny

Celem głównym Programu jest opracowanie innowacyjnych rozwiązań organizacyjnych i technicznych, ukierunkowanych na rozwój zasobów ludzkich oraz nowych wyrobów, technologii, metod i systemów zarządzania, których wykorzystanie przyczyni się do znaczącego ograniczenia liczby osób zatrudnionych w warunkach narażenia na czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe oraz ograniczenia związanych z nimi wypadków przy pracy, chorób zawodowych i wynikających z tego strat ekonomicznych i społecznych.

Cele szczegółowe

• stworzenie możliwości spełnienia wymagań wynikających z nowych dokumentów strategicznych dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy oraz postanowień dyrektyw Unii Europejskiej,
• opracowywanie i doskonalenie rozwiązań umożliwiających rozwój i zachowanie zdolności do pracy w celu zapobiegania wykluczeniu z rynku pracy, ze szczególnym uwzględnieniem osób starszych i niepełnosprawnych,
• rozwój metod i narzędzi do zapobiegania i ograniczania ryzyka zawodowego w środowisku pracy, z uwzględnieniem nowych oraz narastających czynników ryzyka,
• poszerzenie stanu wiedzy o przyczynach oraz skutkach wypadków przy pracy i chorób związanych z pracą oraz o opłacalności ekonomicznej działań prewencyjnych na poziomie państwa i przedsiębiorstwa
• kształtowanie i promocja kultury bezpieczeństwa przez doskonalenie zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy oraz rozwój nowoczesnego systemu edukacji i informacji społeczeństwa w powiązaniu z całym cyklem życia.

Oddziaływanie Programu

Osiągnięcie celów Programu wpłynie na zwiększenie zdolności do pracy dzięki:

• zmniejszeniu narażenia na ryzyko zawodowe, w stopniu umożliwiającym wydłużoną aktywność zawodową,
• poprawie jakości pracy i życia,
• zwiększeniu kultury bezpieczeństwa w środowisku pracy i życia, wpływającego na obniżenie liczby wypadków przy pracy i chorób związanych z pracą.

W szczególności realizacja Programu pozwoli na:

1. zwiększenie skuteczności działań w zakresie prewencji zagrożeń zawodowych w przedsiębiorstwach, z uwzględnieniem potrzeby zachowania zdolności do pracy w wydłużonym okresie aktywności zawodowej,
2. podniesienie jakości zarządzania bezpieczeństwem i ochroną zdrowia w przedsiębiorstwach, z uwzględnieniem zarządzania wiekiem,
3. zapewnienie nowoczesnego ujęcia problematyki bezpieczeństwa pracy i ergonomii w programach nauczania na wszystkich jego poziomach oraz doskonalenia kompetencji służb specjalistycznych,
4. poszerzenie oferty polskiego przemysłu producentów środków ochrony indywidualnej, a w konsekwencji poprawę bezpieczeństwa stosujących je pracowników, poprzez udostępnienie nowych, znacząco lepszych wyrobów,
5. kontynuację prac legislacyjnych i normalizacyjnych w celu zapewniania zgodności prawa polskiego z prawem Unii Europejskiej w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, a także w celu wdrażania do zbioru polskich norm odpowiednich norm europejskich z tej dziedziny,
6. rozwój krajowego systemu oceny zgodności wyrobów i usług, odpowiednio do wymagań dyrektyw UE,
7. zapewnienie aktywnego uczestnictwa Polski w międzynarodowej i europejskiej współpracy w zakresie badań naukowych, a także w wymianie dobrych praktyk w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii,
8. zwiększanie skuteczności działań informacyjno-promocyjnych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym rozwój działalności polskiego Krajowego Punktu Centralnego Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy.

Kluczowe znaczenie dla osiągnięcia zakładanych celów Programu będzie miał zakres oraz sposób realizacji prac związanych z wykorzystaniem i upowszechnianiem jego wyników. Z tego względu oraz z uwagi na strukturę gospodarki, w której ponad 98% przedsiębiorstw stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP), dla zapewnienia możliwie pełnego wprowadzenia wyników Programu do praktyki niezbędne jest bezpośrednie zaangażowanie organów administracji rządowej i państwowej w ich upowszechnienie. Prowadzone działania powinny mieć charakter komplementarny i być realizowane równolegle w trzech zakresach:

• centralnym – koordynowanym przez poszczególne ministerstwa odpowiednio do zakresów ich działalności; realizowane na tym poziomie prace będą ukierunkowane przede wszystkim na wsparcie działań zmierzających do poprawy warunków pracy w priorytetowych dla rozwoju kraju obszarach gospodarki oraz w dziedzinach szczególnie wysokiego ryzyka wypadkowego; na tym poziomie będą prowadzone również prace upowszechniające, skierowane, zgodnie z obowiązkami państwa, do rozproszonych odbiorców, w tym MŚP;
• społecznym – realizowanym wspólnie z partnerami społecznymi i instytucjami kluczowymi dla polskiego systemu ochrony pracy; prowadzone będą prace ukierunkowane przede wszystkim na kształtowanie probezpiecznych postaw i edukację wybranych grup pracodawców i pracobiorców, szczególnie z sektorów wysokiego ryzyka oraz szkolenie kadr specjalistycznych;
• lokalnym – realizowanym w przedsiębiorstwach i dla określonych grup odbiorców; prowadzone prace będą dotyczyły implementacji wyników Programu w postaci rozwiązań z zakresu ograniczania ryzyka zawodowego w określonych procesach pracy lub dostosowywania warunków pracy do specyficznych wymagań pracowników, np. wynikających z ich wieku lub niepełnosprawności.

Wykorzystanie i upowszechnianie wyników Programu prowadzone będzie systematycznie, obejmując okres do 5 lat po jego zakończeniu. Zakłada się, że wykorzystanie i upowszechnianie w tym okresie rezultatów Programu powinno przyczynić się do znacznego ograniczenia ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na czynniki niebezpieczne, szkodliwe i uciążliwe w miejscu pracy. Wpłynie to także na możliwości wydłużenia aktywności zawodowej z zachowaniem zdrowia. Poprawa stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, która nastąpi w wyniku realizacji Programu powinna jednocześnie spowodować zmniejszenie kosztów ponoszonych przez państwo i społeczeństwo z tytułu zagrożeń zawodowych.

Struktura Programu

Tematyka ustalona w IV etapie programu wieloletniego jest realizowana w ramach 2. części: A – Programu realizacji zadań w zakresie służb państwowych oraz B – Programu realizacji badań naukowych i prac rozwojowych.

Część A – Program realizacji zadań w zakresie służb państwowych obejmuje grupy tematyczne:

Grupa 1	Ustalanie normatywów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
Grupa 2	Rozwój metod i narzędzi do zapobiegania i ograniczania ryzyka zawodowego w środowisku pracy
Grupa 3	Rozwój systemu badań maszyn i innych urządzeń technicznych, narzędzi oraz środków ochrony zbiorowej i indywidualnej
Grupa 4	Rozwój systemu edukacji, informacji i promocji w zakresie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia

Część B – Program realizacji badań naukowych i prac rozwojowych obejmuje przedsięwzięcia:

Przedsięwzięcie I	Zachowanie zdolności do pracy
Przedsięwzięcie II	Nowe i narastające czynniki ryzyka związane z nowymi technologiami i procesami pracy
Przedsięwzięcie III	Inżynieria materiałowa i zaawansowane technologie na rzecz bezpieczeństwa i higieny pracy
Przedsięwzięcie IV	Kształtowanie kultury bezpieczeństwa

Wykonawcy programu:

Program w IV etapie realizowany jest przez 11 jednostek naukowych – uczelnie, instytuty badawcze i PAN we współpracy z przedsiębiorstwami, organami administracji rządowej oraz nadzoru i kontroli nad warunkami pracy.

• Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy
• Gdański Uniwersytet Medyczny, Wydział Lekarski, I Katedra i Klinika Kardiologii
• Instytut Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN w Warszawie
• Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi
• Instytut Medycyny Wsi im. Witolda Chodźki w Lublinie
• Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
• Instytut Technologii Bezpieczeństwa MORATEX w Łodzi
• Instytut Włókiennictwa w Łodzi
• Politechnika Warszawska, Wydział Elektryczny
• Przemysłowy Instytut Automatyki i Pomiarów w Warszawie
• SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, Wydział Psychologii w Warszawie