2.2. Wytyczne i zalecenia ogólne dotyczące organizacji ruchu podnośnikowych wózków jezdniowych w transporcie wewnątrzzakładowym

Aby opracować organizację ruchu wózków, należy, najpierw, na planie całego przedsiębiorstwa, z uwzględnieniem stanowisk pracy, maszyn, wszystkich elementów infrastruktury, pomieszczeń i budynków, narysować plan dróg wózków (i innych pojazdów), parkingów, drogi dla pieszych, skrzyżowania dróg, strefy manewrowania, miejsca załadunku/rozładunku. Drogi ruchu pieszych i pojazdów powinny być nie tylko wyznaczone i zaznaczone, ale i prawidłowo oznakowane z zastosowaniem znaków drogowych i informacji. Należy stosować znaki drogowe według kodeksu drogowego, ponieważ są to znaki znane dla większości osób. Wymaganie takie, dotyczące  oznakowania dróg znakami drogowymi zgodnymi z przepisami prawa o ruchu drogowym, jest zawarte w Rozporządzeniu Ministra Pracy I Polityki Socjalnej  w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy [3] ,§ 66.3. Przykłady znaków drogowych zalecanych do stosowania podano poniżej w tablicy 2.1. W tablicy tej zawarto również niektóre znaki bezpieczeństwa według  PN-EN ISO 7010:2012 E [7] , które mogą być przydatne w oznakowaniu np. niektórych miejsc dróg pieszych  lub np. stref manewrowania wózków. Ze względów formalnych, znaki bezpieczeństwa według PN-EN ISO 7010:2012 E [7]  nie są znakami drogowymi, zatem stosując je trzeba o tym pamiętać. Przykładem znaku bezpieczeństwa jest znak nr 4 w tablicy 2.1, dotyczący obowiązku zapięcia pasów bezpieczeństwa. Przykłady praktycznego zastosowania niektórych znaków są zawarte w następnych rozdziałach.

Tablica 2.1. Przykłady znaków drogowych i znaków bezpieczeństwa zalecanych do stosowania w organizacji transportu wewnątrzzakładowego z użyciem wózków

L.p.	Przykłady znaków		UWAGI
	Znaki pionowe	Znaki poziome
1	Znak „Zakaz ruchu pojazdów w obu kierunkach”		Znak według kodeksu drogowego
2	Znak „Zakaz wjazdu pojazdów”		Znak według kodeksu drogowego
3	Znak „Miejsce parkowania wózków”		Znak według kodeksu drogowego
4	Znak „Zapnij pasy bezpieczeństwa”		Znak bezpieczeń-stwa według PN-EN ISO 7010:2012
5	Znak „Zakaz ruchu pieszych”		Znak według kodeksu drogowego
6	Znak „Przejście dla pieszych”		Znak według kodeksu drogowego
7	Znak „Ustąp pierwszeństwa”		Znak według kodeksu drogowego
8	Znak „Linia zatrzymania warunkowego przed przejściem dla pieszych”		Znak według kodeksu drogowego
9	Znak „Linia zatrzymania warunkowego przed drogą z pierwszeństwem”		Znak według kodeksu drogowego
10	Znak „Stop”		Znak według kodeksu drogowego
11	Znak „Linia zatrzymania bezwarunkowego w związku ze znakiem „Stop”		Znak według kodeksu drogowego
12	Znak „Ograniczenie prędkości do 10 km/h”		Znak według kodeksu drogowego
13	Znak „Ostrzeżenie przed poruszającymi się wózkami”		Znak bezpieczeń-stwa według PN-EN ISO 7010:2012 E
14	Znak „Ostrzeżenie przed manewrującym wózkiem”		Znak bezpieczeń-stwa według PN-EN ISO 7010:2012 E

Najtrudniejszym zadaniem jest opracowanie takiej organizacji ruchu wózków, aby ryzyko wypadkowe wynikające z ruchu wózków było na poziomie akceptowalnym. Ryzyko to można ocenić różnymi metodami, np. wg PN-N-18002:2011 [8] lub PN-EN ISO 12100: 2012 [9] albo ISO/TR 14121-2:2007 [10]. Wyjątkowo niebezpieczne są kolizje wózków z pieszymi, bowiem w przypadku kolizji wózka poruszającego się nawet z bardzo małą prędkością z osobą, następstwem może śmierć osoby pieszej. 

Zaleca się stosowanie następującej procedury zmniejszania ryzyka wypadkowego związanego z ruchem wózków:

• Eliminacja występujących zagrożeń i źródełzagrożeń
  Przykładem takiego działania jest wyeliminowanie możliwości kolizji między pojazdami a osobami pieszymi, wyeliminowanie lub zmniejszenie możliwości kolizji wózków z innymi wózkami lub innymi pojazdami poprzez zastosowanie np. ruchu jednokierunkowego w celu zmniejszenia natężenia ruchu na drodze. Innym przykładem takiego działania może być zastąpienie, w miarę możliwości,  transportu za pomocą podnośnikowych wózków jezdniowych transportem z zastosowaniem układu przenośników. W tym drugim przypadku powstaną inne zagrożenia, ale zwykle skutkujące mniejszym ryzykiem.
  Eliminacja występujących zagrożeń i źródeł zagrożeń jest zwykle prostsza i tańsza na etapie projektowania organizacji ruchu w przedsiębiorstwie.
• Zastosowanie technicznych środków ochronnych
  Przykładem takiego środka jest fizyczne oddzielenie ruchu pojazdów od ruchu pieszych z zastosowaniem barier fizycznych. Innym przykładem takiego środka jest zastosowanie ograniczników prędkości pojazdów zmniejszających prędkość ruchu pojazdów do poziomu umożliwiającego zmniejszenie ryzyka wypadkowego. Przykładem takiego środka jest również stosowanie skanerów laserowych na wózkach w tzw. wąskich korytarzach. W przypadku wykrycia osoby w określonej odległości od wózka, skaner powoduje zatrzymanie ruchu wózka.
• Zastosowanie organizacyjnych środków ochronnych
  Przykładami takich środków jest stosowanie odpowiednio oznakowanych stref braku ruchu pojazdów, stref braku ruchu pieszych, stosowanie luster bezpieczeństwa poprawiających widoczność. Przykładem takich środków są także tablice z napisami ostrzegawczymi. Przykładami  takich środków są również systemy zbliżeniowe np. na podczerwień ostrzegające osoby piesze o zbliżaniu się wózka niewidocznego dla pieszych ze względu na infrastrukturę. Są to również stacjonarne systemy na podczerwień stosowane w wąskich korytarzach magazynowych, ostrzegające i informujące pieszych lub kierowców wózków, że w określonym korytarzu już znajduje się wózek lub człowiek. Są to również inne środki ostrzegające kierowców i pieszych o zbliżaniu się do strefy z potencjalnym zagrożeniem. Jest to także stosowanie odpowiedniego oznakowania dróg i przejść dla pieszych.
• Stosowanie środków ochrony indywidualnej
  Przykładem takich środków jest używanie odblaskowych kamizelek i odblaskowego nakrycia głowy oraz hełmów ochronnych.

Skuteczność stosowania organizacyjnych środków ochronnych, skuteczność informowania i ostrzegania o zagrożeniu oraz skuteczność środków ochrony indywidualnej zależy od zachowań ludzkich.

Opracowanie organizacji ruchu wózków w transporcie wewnątrzzakładowym nie jest działaniem z  rodzaju „zdroworozsądkowych”. Jest to działanie mające na celu opracowanie takiej organizacji ruchu wózków w tym transporcie, aby, z zastosowaniem zasad ruchu drogowego oraz innych odpowiednich środków, ryzyko wypadkowe wynikające z ruchu wózków, było zmniejszone do poziomu akceptowalnego.

W celu zapewnienia bezpieczeństwa w przyjętej organizacji ruchu wózków, zaleca się zwrócenie uwagi na następujące zagadnienia, wymagające szczegółowego rozważenia, a mianowicie:

1. Opracowanie planu dróg wózków w transporcie wewnątrzzakładowym z uwzględnieniem miejsc do parkowania  oraz oznakowania.
2. Opracowanie organizacji ruchu osób pieszych w obszarach, gdzie odbywa się ruch wózków. Rozdzielenie ruchu pieszych i ruchu wózków.
3. Opracowanie planu przejść dla pieszych.
4. Opracowanie planu skrzyżowań dróg.
5. Opracowanie planu stref pracy osób pieszych z uwzględnieniem stref ruchu wózków podnośnikowych. Rozdzielenie tych stref.
6. Miejsca o niewystarczającej widoczności osób pieszych i wózków, w aspekcie zastosowania odpowiednich środków.
7. Opracowanie i egzekwowanie stosowania procedur bezpiecznego ruchu wózków z uwzględnieniem np. przestrzegania obowiązujących znaków dotyczących prędkości, zwalniania i stosowania sygnalizacji ostrzegawczej.
8. Nabywanie i użytkowanie wózków nie tylko najlepiej dostosowanych do potrzeb eksploatacyjnych użytkownika, określanych np. ładownością, ale aby wózki te miały również cechy ułatwiające zachowanie bezpieczeństwa podczas ich użytkowania.

Podczas opracowywania organizacji transportu wewnątrzzakładowego zaleca się korzystanie z konsultacji zarówno z kierowcami jak i z osobami pieszymi.

Zaleca się, aby wszystkie osoby uczestniczące w transporcie wewnątrzzakładowym zostały odpowiednio przeszkolone. Dotyczy to zarówno nowozatrudnionych jak i szkolonych okresowo kierowców wózków oraz osoby piesze. Celem tego przeszkolenia jest również to, aby osoby te zrozumiały obowiązujące w przedsiębiorstwie zasady organizacji ruchu w transporcie wewnątrzzakładowym oraz obowiązujące procedury zachowania bezpieczeństwa w tym transporcie. Ponadto, przy wjeździe i wejściu do firmy powinna być odpowiednia informacja dla gości z zewnątrz, informująca o znakach i zasadach stosowanych w transporcie wewnątrzzakładowym.

Powinna być wyznaczona osoba odpowiedzialna za organizację transportu wewnątrzzakładowego w przedsiębiorstwie i kontrolująca stosowanie ustalonych zasad i procedur. Jeśli nie stosuje się nadzorowania ruchu i jego kontroli to ryzyko wypadkowe w transporcie może być duże, pomimo stosowania prawidłowych rozwiązań organizacyjnych.

Okresowo należy sprawdzać organizację transportu wewnątrzzakładowego oraz przestrzeganie obowiązujących w nim zasad i wprowadzać w nim niezbędne zmiany wynikające zarówno ze zmian zachodzących w przedsiębiorstwie jak i zmian w wyposażeniu czy w środkach transportu.