Autor: dr inż. Anna Groborz, CIOP-PIB

Kwestionariusz nie ma odpowiedzi dobrych i złych. Wszystkie są dobre, jeśli są szczere i zgodne z Pani/Pana odczuciami. I o tę szczerość bardzo prosimy.

I. Część ogólna

II. Warunki pracy

Lista zawiera stwierdzenia dotyczące charakteru Pani/Pana pracy. Proszę zaznaczyć na skali, w jakim natężeniu w Pani/Pana odczuciu występuje dany czynnik w Pani/Pana pracy, a także jak bardzo dany czynnik jest dla Pani/Pana uciążliwy.
Obciążenie fizyczne
(prawidłowe zaznacz w kółku)
		W jakim natężeniu występuje?	Jak bardzo przeszkadza?
		1 - w ogóle; 2 - rzadko; 3 - czasami; 4 - często; 5 - bardzo często	1 - w ogóle; 2 - w małym stopniu; 3 - średnio; 4 - mocno; 5 - bardzo mocno
10	Pochylona pozycja ciała podczas pracy powyżej 4h/dobę	1 - 2 - 3 - 4 - 5	1 - 2 - 3 - 4 - 5
11	Wykonywanie powtarzających się czynności powyżej 4h/dobę	1 - 2 - 3 - 4 - 5	1 - 2 - 3 - 4 - 5
12	Podnoszenie ładunków 10-20 kg	1 - 2 - 3 - 4 - 5	1 - 2 - 3 - 4 - 5
13	Podnoszenie ładunków powyżej 20 kg	1 - 2 - 3 - 4 - 5	1 - 2 - 3 - 4 - 5
Dolegliwości mięśniowo-szkieletowe (wg. Standadrised Nordic Questionnaire (SNQ), Kuorinka i in., Appl. Ergon. 1987;18(3):233-7); (oznaczenia na rysunkach: P - prawa, L- lewa)
14. Czy w ciągu ostatnich 12 miesięcy odczuwała Pani / odczuwał Pan ból? (proszę zaznaczyć znak „X” na rysunku przy danej części ciała) Jeśli BÓL NIE WYSTĘPOWAŁ, proszę zaznaczyć krzyżyk             Dalsze dwa rysunki (pytanie 15 i 16) proszę uzupełnić TYLKO WTEDY, jeżeli cokolwiek zostało zaznaczone na rysunku w pytaniu 14, jeżeli odczuwała Pani / odczuwał Pan ból w ciągu ostatnich 12 miesięcy. 15. Czy ból uniemożliwiał Pani / Panu wykonywanie normalnej pracy w ciągu ostatnich 12 miesięcy? (proszę zaznaczyć znak „X” na rysunku przy danej części ciała) 16. Czy ból wystąpił u Pani / Pana w ciągu ostatnich 7 dni? (proszę zaznaczyć znak „X” na rysunku przy danej części ciała)
Obciążenie psychiczne
(prawidłowe zaznacz w kółku)
		W jakim natężeniu występuje?	Jak bardzo przeszkadza?
		1 - w ogóle; 2 - rzadko; 3 - czasami; 4 - często; 5 - bardzo często	1 - w ogóle; 2 - w małym stopniu; 3 - średnio; 4 - mocno; 5 - bardzo mocno
17	Niepokój dotyczący sytuacji finansowej gospodarstwa	1 - 2 - 3 - 4 - 5	1 - 2 - 3 - 4 - 5
18	Zbyt mało spotkań z ludźmi	1 - 2 - 3 - 4 - 5	1 - 2 - 3 - 4 - 5
19	Konflikty z sąsiadami	1 - 2 - 3 - 4 - 5	1 - 2 - 3 - 4 - 5
20	Obsługa maszyn i urządzeń rolniczych z zaawansowaną technologią	1 - 2 - 3 - 4 - 5	1 - 2 - 3 - 4 - 5
21	Uczucie senności w czasie pracy	1 - 2 - 3 - 4 - 5	1 - 2 - 3 - 4 - 5

III. Wypadki przy pracy

KONIEC. DZIĘKUJEMY.

Objaśnienia do pytań kwestionariusza

W celu prawidłowego wypełnienia odpowiedzi na pytania, poniżej zamieszczono objaśnienia lub uwagi dla respondentów lub osób przeprowadzających badania kwestionariuszowe.

Pytanie 3 - Produkcja mieszana zawiera produkcję roślinną i zwierzęcą, a więc jeżeli obie występują, proszę zaznaczyć wyłącznie odpowiedź „produkcja mieszana”, a nie każdą z osobna.

Pytanie 4 - Jako liczbę osób pracujących w gospodarstwie, proszę uwzględnić również osoby najemne, innych członków rodziny nie mieszkających razem we wspólnym gospodarstwie, jak również pomoc sąsiedzką.

Pytanie 5 - Liczba osób pełnozatrudnionych - czyli osoby otrzymujące wynagrodzenie z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym w pełnym wymiarze czasu, posiadające ubezpieczenie (w KRUS).

Pytanie 9 - Dodatkowa praca, czyli dwuzawodowość. Rolnik może pracować w innym miejscu pracy niż własne gospodarstwo rolne (zatrudnienie u innego przedsiębiorcy) lub prowadzić inną działalność gospodarczą (np. usługi transportowe, doradcze, wyrób produktów przemysłowych).

Pytanie 10 - Pochylona pozycja ciała podczas pracy powyżej 4 godzin dziennie, oznacza pracę w tej pozycji łącznie w czasie całego dnia, czyli przykładowo 2 godziny rano i 2 godziny wieczorem, z czego w ciągu dnia mogą być przerwy w pracy.

Pytania 11-13 - Tak jak w pytaniu 10, wszystkie pytania dotyczą podnoszenia w czasie powyżej 4 godzin dziennie, łącznie w ciągu całego dnia, tj. 24 godzin.

Pytania 14-16 - Pytania dotyczą dolegliwości mięśniowo-szkieletowych tylko i wyłącznie zaznaczonych części ciała, nie dotyczą przykładowo bólów głowy, migren.

Pytania 24-36 - Pytania dotyczą czynników fizycznych, chemicznych i mikroklimatu otoczenia w warunkach pracy rolników. Grupę pytań nazwaną „obciążenia środowiskowe”.

Pytanie 55 - Środki ochrony indywidualnej - to urządzenia lub wyposażenie przeznaczone do noszenia bądź trzymania przez pracownika w celu ochrony przed jednym zagrożeniem lub większą liczbą zagrożeń, które mogą mieć wpływ na jego zdrowie lub bezpieczeństwo pracy.

Pytanie 57 - Liczba godzin w stosunku tygodniowym, oznacza łączną liczbę godzin przepracowaną w gospodarstwie w ciągu całego tygodnia. Jeżeli czas pracy jest różny w ciągu miesiąca lub w okresie różnych pór roku, należy podać szacowaną średnią tygodniową liczbę godzin w ciągu całego roku.

Pytania 58 - 61 - Liczba dni w ciągu miesiąca (w danej porze roku), w którym respondent pracował dłużej niż 10 godzin na dobę. Liczba dnia nie powinna przekraczać 30 (czyli liczby dni w jednym miesiącu, w sytuacji gdy rolnik pracuje również w niedziele).

Pytanie 70 - Wypadek przy pracy nie powodujący urazu człowieka, to „zdarzenie potencjalnie wypadkowe”, określane także jako prawie wypadek, zdarzenie bezurazowe, zdarzenie potencjalnie urazowe, wydarzenie powodujące straty materialne, inne zdarzenie niezakwalifikowane jako wypadek przy pracy. Definiowane jest zgodnie Polsk Normą PN-N-18001:2004, dotyczącą systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy jako „niebezpieczne zdarzenie, związane z wykonywaną pracą podczas którego nie dochodzi do urazów lub pogorszenia stanu zdrowia". Ich rejestrowanie nie jest obowiązkowe.

Metodyka przeprowadzania badań kwestionariuszowych

Opracowaną metodę w formie kwestionariusza powinna się przeprowadzać w formie wywiadu kontrolowanego, czyli zadając pytanie respondentowi. Wywiad powinny przeprowadzać osoby przeszkolone w zakresie przeprowadzania niniejszego kwestionariusza, tak by mogły wyjaśnić wątpliwości lub niejasności przy odpowiedziach rolników. Ponadto ważne jest, by wszystkie odpowiedzi zostały zaznaczone i by nie pominięto żadnego z pytań. Przy brakach w odpowiedziach danej osoby należy wykluczyć cały kwestionariusz, ze względu na analizy statystyczne.

Ocena jednostkowa obciążenia fizycznego, psychicznego, środowiskowego i organizacyjnego

Po przeprowadzonej analizie statystycznej odpowiedzi badanej populacji możliwe jest wyznaczenie ocen oraz czynników, mających wpływ na bezpieczeństwo pracy. Pytania 10-13, 17-21, 24-50 składają się z dwóch części - pytań. W pierwszej części respondent jest pytany o natężenie występowania danego czynnika, a w drugiej części o to jak bardzo ten czynnik mu przeszkadza. Odpowiedzi na każde z tych pytań posiadaj a pięciostopniową skalę. Przemnożenie obu wartości - odpowiedzi daje wartość wskaźnika, którą należy uwzględnić do dalszych analiz statystycznych wraz z odpowiedziami z innych pytań. Zalecaną metodą do przeprowadzenia analiz statystycznych, uzyskanych odpowiedzi na pytania kwestionariusza, jest metoda regresji logistycznej, która pozwala na wyznaczenie wskaźników OR. Powyższa procedura umożliwi określenie czynników, mających wpływ na bezpieczeństwo pracy w rolnictwie.

Na podstawie wybranych pytań można dokonać częściowej oceny obciążenia jednostki, tj. dla jednej osoby. Wskaźnik uzyskany w wyniku przemnożenia obu liczb odpowiedzi w zakresie obciążenia fizycznego (pytania 10-13), a następnie zsumowanie tych wskaźników z wymienionych wyżej 4 pytań, może przyjmować wartości od 4 do 100. Ocenę obciążenia fizycznego przedstawiono w tabeli poniżej.

Obciążenie psychiczne określone w podobny sposób jak opisano wyżej obciążenie fizyczne, czyli po przemnożeniu i zsumowaniu wskaźników w zakresie pytań od 17 do 21 oraz dodaniu wartości odpowiedzi z pytania 22 (możliwe odpowiedzi od 1 do 5) można otrzymać wartości od 6 do 130. Ocenę obciążenia psychicznego przedstawiono w tabeli poniżej.

Ocenę obciążenia środowiskowego można przeprowadzić w podobny sposób jak opisano wyżej obciążenie fizyczne czy psychiczne, czyli po przemnożeniu i zsumowaniu wskaźników w zakresie pytań od 24 do 36 można otrzymać wartości od 13 do 325. Ocenę obciążenia środowiskowego przedstawiono w tabeli poniżej.

Pytań w zakresie obciążenia organizacyjnego jest stosunkowo więcej w porównaniu do poprzednich grup pytań. Pytania od 37 do 50 składają się z dwóch części pytań o natężenie i uciążliwość danego czynnika, przy czym oceny obu zawierają się w skali od 1 do 5. Po przemnożeniu odpowiedzi, czyli obu tych wartości otrzymujemy wskaźnik z wartości od 1 do 25 dla każdego czynnika. Podsumowując otrzymane wskaźniki otrzymamy wartość od 14 do 350. Ocenę obciążenia organizacyjnego przedstawiono w tabeli poniżej.

Ocena obciążenia fizycznego, psychicznego, środowiskowego i organizacyjnego rolników

Oceny dokonuje się na podstawie wyników przeprowadzonych badań kwestionariuszowych w badanej populacji, czyli przeanalizowanych statystycznie odpowiedzi rolników zgodnie z opisaną metodyką poprzez zastosowanie analizy statystycznej (np. regresji logistycznej).

Więcej na: „Metodyka oceny obciążenia psychofizycznego rolników”