BADANIA LEKARSKIE PRACOWNIKÓW

Obowiązki osoby kierującej pracownikami w zakresie badań profilaktycznych

 

Do szczególnej dbałości o bezpieczne i higieniczne warunki pracy pracowników zobowiązany jest nie tylko pracodawca, ale również, jak wskazuje brzmienie art. 212 k.p., osoby kierujące pracownikami. Ustawodawca nie dokonał jednak zdefiniowania pojęcia „osoby kierującej pracownikami", co stanowi problem dla stosowania przepisu w praktyce. W doktrynie przyjmuje się szerokie rozumienie w odniesieniu do pojęcia „osoby kierującej pracownikami" - są to m.in. brygadzista, majster, kierownik wydziału, działu, filii, dyrektor, czyli osoby mające kompetencje do egzekwowania od pracowników przestrzegania przepisów i zasad bhp i zapewnienia wykonywania zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami [2 Romer M.T. [w:] Romer M.T., Gujski W., Jaśkowski K., Szczuka Z. Kodeks pracy, s. 302.]. Jeszcze dosadniej katalog tych osób opisuje SN w tezie 1 wyroku z 19 lutego 2013 r. (IV KK 216/12, Prok. i Pr. 2013/5/6), zgodnie z którym ustalając podmiot powinności wynikających z art. 212 k.p. należy przyjąć, że przypisanie ich osobom kierującym pracownikami będzie wynikało z samego faktu pełnienia takiej roli (funkcji) kierowniczej na różnych szczeblach struktury organizacyjnej zakładu pracy. Zatem pracownik, któremu powierzono kierowanie pracą innych, z samej istoty sprawowanej funkcji jest zobowiązany do stałego czuwania nad tym, aby praca podległych mu pracowników przebiegała zgodnie z przepisami i/lub zasadami bhp.

W doktrynie przyjmuje się także, że osobami kierującymi nie muszą być wyłącznie kierownicy zatrudnieni w ramach stosunku pracy u danego pracodawcy. Takie same obowiązki będą ciążyły na kierownikach, menedżerach zatrudnionych na podstawie umów cywilnoprawnych (np. kontraktów menedżerskich), czy też wykonujących usługi na rzecz pracodawcy w ramach własnej działalności gospodarczej, czyli tzw. samozatrudnienia [3 Skoczyński J. [w:] Gersdorf M., Rączka K., Salwa Z. (red.) Kodeks pracy. Komentarz 2008, s. 715 oraz Ciborski P. [w:] Patulski A., Orłowski G. Komentarz dla menedżerów HR, s. 769.].

Przyjmuje się również, że dla objęcia kierownika, majstra, brygadzisty czy innej osoby kierującej pracownikami obowiązkami w sferze bhp, w rozumieniu przepisu art. 212 k.p. nie jest konieczna żadna wyjątkowa forma. W szczególności obowiązki te nie muszą stanowić treści umowy o pracę lub innego źródła stosunku pracy, na podstawie którego osoba kierująca pracownikami jest zatrudniona, bez względu na fakt, czy zostały one sprecyzowane w zakresach obowiązków takich pracowników, czy nie. Sam fakt pełnienia wobec pracowników funkcji kierowniczych czyni te osoby, jako kierujące pracownikami, podmiotami obowiązków wymienionych w art. 212 k.p. [4 Muszalski W. Kodeks pracy. Komentarz, El/Legalis 2013] w którym ustawodawca wskazał m.in. obowiązek:

  1. egzekwowania od pracowników respektowania obowiązujących w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bhp. Należy tu zauważyć, że nie jest wystarczające wydanie pracownikowi polecenia bez dopilnowania, czy jest ono respektowane.
  2. zapewnienia wykonywania zaleceń lekarza, który sprawuje opiekę zdrowotną nad pracownikami.

 

W opinii SN sprawowanie pieczy nad zgodnym z bhp przebiegiem pracy wynika z samej istoty obowiązków kierowniczych (wyrok z 13 października 1972 r., III PRN 74/72, niepubl.). Na barkach osób pełniących obowiązki kierownicze spoczywa więc szczególna dbałość o takie zorganizowanie pracy, które zapewni pracownikom jak największe bezpieczeństwo w firmie, przy uwzględnieniu zagrożeń powodujących wypadki przy pracy i choroby zawodowe. Dlatego też naruszenie przez osobę kierującą przepisów (zasad) bhp, zwłaszcza w sposób, który mógłby doprowadzić do zagrożenia życia bądź zdrowia pracowników, jest wystarczającą przesłanką do wypowiedzenia umowy o pracę na czas nieokreślony (wyrok SN z 14 września 1998 r., I PKN 32/98, OSNAPiUS 1999/20/641).

Jak czytamy w art. 212 k.p., osoba kierująca pracownikami zobowiązana jest zapewnić wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotna nad pracownikami. Oznacza to w szczególności zastosowanie się do zaleceń, które lekarz profilaktyk zawarł w zaświadczeniu lekarskim wydawanym do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.

Lekarz może określić przeciwwskazania (zakaz pracy na wysokości, ograniczenie podnoszenia i przenoszenia ciężarów), a jednocześnie dopuścić pracownika do pracy na tym stanowisku, przyjmując, że zadania określone w przeciwwskazaniach wykonywane będą sporadycznie przez zespół pracowników i będą mogły być wykonywane przez innych niż badana osoba pracowników tego zespołu. W przypadku, gdy wszystkie zadania pracownika są objęte przeciwwskazaniem, lekarz powinien orzec o przeciwwskazaniu zdrowotnym do pracy na danym stanowisku. W takim przypadku pracownik nie może być na nim zatrudniony.

Od orzeczenia wydanego przez lekarza medycyny pracy - zgodnie z § 5 rozporządzenia w sprawie badań lekarskich - pracownik lub pracodawca, który nie godzi się z jego treścią - może wciągu 7 dni od dnia wydania zaświadczenia wystąpić za pośrednictwem lekarza, który wydał to zaświadczenie, z wnioskiem o przeprowadzenie ponownego badania. Badanie, o którym mowa, przeprowadza się w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy właściwym ze względu na miejsce świadczenia pracy lub siedzibę jednostki organizacyjnej, w której jest zatrudniony pracownik, a jeżeli kwestionowane zaświadczenie zostało wydane przez lekarza zatrudnionego w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy – w  najbliższej jednostce badawczo-rozwojowej w dziedzinie medycyny pracy.