Sposoby oświetlania wnętrz i stanowisk pracy

źródło:  "Syntetyczna charakterystyka oświetlenia elektrycznego na stanowiskach pracy"
opracowanie: dr inż. Agnieszka Wolska, mgr inż. Andrzej Pawlak- CIOP-PIB

  Wybór odpowiedniego rodzaju oświetlenia powinien być uzależniony od wymaganego poziomu natężenia oświetlenia. Dla poziomów natężenia oświetlenia poniżej 200 lx zaleca się stosowanie oświetlenia ogólnego. Dla poziomów natężenia oświetlenia z przedziału 200 - 750 lx zaleca się stosowanie oświetlenia ogólnego jako wyłącznego rodzaju oświetlenia, wtedy  gdy występuje potrzeba jednakowego lub prawie jednakowego oświetlenia danej przestrzeni. Stosuje się je tam, gdzie nie jest wiadome rozmieszczenie stanowisk pracy oraz tam gdzie są one rozmieszczone równomiernie w całym  pomieszczeniu, a praca wzrokowa na nich wykonywana jest taka sama lub o podobnej trudności.
Natomiast dla poziomów natężenia oświetlenia powyżej 750 lx zaleca się stosowanie oświetlenia złożonego (ogólne oraz miejscowe - np. Rys.1).

  Rys. 1. Przykładowa świetlówkowa oprawa oświetlenia miejscowego zainstalowana  przy szlifierce

Stosowane systemy oświetlenia

  W zależności od rozmiarów pomieszczenia (małe, duże, wysokie, niskie itp.), rodzaju wykonywanej pracy (dokładna, prosta, itp.), charakteru pracy (ciągła, dorywcza) i charakterystyki użytkowników (ich preferencji, wieku) oraz od aspektów ekonomicznych (energooszczędność) spełnienie wymagań oświetleniowych możliwe jest poprzez zastosowanie różnorodnych rozwiązań oświetleniowych. Oświetlenie ogólne może być realizowane za pomocą następujących rodzajów oświetlenia:

• bezpośrednie - przy zastosowaniu opraw zamontowanych na suficie lub wbudowanych w sufit podwieszany, których ponad 90% strumienia świetlnego pada bezpośrednio na płaszczyznę roboczą; należy pamiętać, że oświetlenie bezpośrednie jest właściwe wtedy, gdy wszystkie obiekty w polu widzenia mają powierzchnie matowe.

• pośrednie - przy zastosowaniu opraw stojących (czasami kinkietów) lub zwieszakowych, których do 10% strumienia świetlnego pada bezpośrednio na płaszczyznę roboczą; sprawność oświetlenia w dużym stopniu zależy od własności pomieszczenia, a zwłaszcza współczynnika odbicia sufitu oraz wysokości pomieszczenia; ważne jest aby zastosowane oprawy miały szeroki rozsył światłości a sufit odbijał światło w sposób rozproszony; zaletą tego systemu jest możliwość praktycznie dowolnego ustawianie stanowisk pracy względem opraw oświetleniowych.

• bezpośrednio-pośrednie lub pośrednio-bezpośrednie - najczęściej realizowane jest za pomocą opraw zamontowanych na zwieszakach, których od 10% do 90% strumienia świetlnego pada bezpośrednio na płaszczyznę roboczą (lub odwrotnie); system ten pozwala na nieco swobodniejsze ustawianie stanowisk pracy względem opraw oświetleniowych, pod warunkiem, że luminancja oprawy w dolnej półprzestrzeni jest odpowiednio ograniczona; w przypadku, gdy większość strumienia świetlnego kierowana jest na sufit, luminancja sufitu nie powinna być zbyt duża, aby nie stała się źródłem olśnienia.

 

 

  Poprzez zastosowanie jednego z wymienionych rodzajów oświetlenia ogólnego oraz wyposażenie stanowiska pracy w oświetlenie miejscowe uzyskujemy oświetlenie złożone. Zaletą takiego systemu oświetlenia jest możliwość indywidualnego dopasowywania poziomu natężenia oświetlenia stosowanie do potrzeb użytkownika.  Należy pamiętać aby oświetlenie miejscowe było tak usytuowane,  aby nie powodowało olśnienia oraz nadmiernych kontrastów jaskrawości na płaszczyźnie pracy wzrokowej.
Oprawy oświetlenia miejscowego powinny mieć odpowiednie kąty ochrony oraz dostatecznie długi wysięgnik wyposażony w trzy przeguby. Plama świetlna pochodząca od tej oprawy powinna była dość duża i kierowana w odpowiednie miejsce. Nie zaleca się stosowania do oświetlania stanowisk pracy typu biurowego, a w szczególności z komputerami, opraw z żarówkami halogenowymi.

Podsumowanie

• Prawidłowe oświetlenie miejsc pracy jest jednym z podstawowych wymagań higienicznych w środowisku pracy. Jakkolwiek bezdyskusyjnym jest fakt, że oświetlenie umożliwia widzenie, a skutkiem niewłaściwego oświetlenia jest słaba widoczność, to powszechnym jest lekceważenie zjawiska niedoświetlenia oraz olśnienia. Rezultatem istniejącego stanu rzeczy jest wykazywana w statystykach, nadal znacząca liczba niedoświetlonych stanowisk pracy - jako potencjalnego zagrożenia w miejscu pracy. Niewłaściwe oświetlenie jako pośrednia przyczyna wypadków jest wciąż lekceważone, co w dużej mierze zdaje się wynikać z braku wystarczającej wiedzy w tym zakresie.